In de eerste aflevering van 'Het geheim van de Meester' gaat het team aan de slag met 'Meisje met de parel' van Johannes Vermeer. Camera Obscura Het vermoeden bestaat dat Johannes Vermeer werkte met een camera obscura. Het team heeft een camera obscura gebouwd, om zo naar een ‘echt meisje met de parel’ te kunnen kijken. Craquelure Een grote uitdaging is het craquelure op ‘Het meisje met de Parel’. Lukt het het team om craquelure te krijgen op de reconstructie? Geen parel? Wat is het dan? De meningen zijn verdeeld, maar de meeste kenners beweren dat het meisje geen parel draagt. Maar wat is het dan wel? Ons team gaat op onderzoek uit.
De Victory Boogie Woogie van Piet Mondriaan is gemaakt in New York. Het lijkt een eenvoudig werk met gekleurde vlakjes, maar schijn bedriegt. Het blijkt voor het team een nachtmerrie om te reconstrueren. Er is door hemzelf twee jaar aan gewerkt. Een belangrijk ingrediënt is de tape die Mondriaan heeft gebruikt in zijn werk. Gaat het Jasper lukken om dezelfde tape te vinden in New York?
Het team staat voor een pittige uitdaging: de reconstructie van een jeugdig zelfportret van Rembrandt van Rijn. Het schilderij is aan het begin van zijn carrière gemaakt, maar de belofte van een groot schilder is al in elke penseelstreek te zien. Gaat het lukken om dicht in de buurt te komen van zo'n grote meester?
Het team gaat aan de slag met Kindje, kerkje, beestje van Karel Appel.
Het team gaat aan de slag met zelfportret met grijze vilthoed van Vincent van Gogh.
Het team maakt een reconstructie van het oudste werk in deze serie: de Marskramer van Jeroen Bosch. De wereldberoemde schilder uit Den Bosch heeft dit werk rond 1500 op de buitenluiken van een altaarstuk geschilderd. Jaren na zijn dood zijn de luiken aan elkaar vastgelijmd en in een achthoek gezaagd. Het team volgt dezelfde weg als het origineel: schilderen, lijmen en zagen. De lijst is wel heel ingewikkeld. De modernste technieken worden ingezet om dit oude werk te reconstrueren.
Vincent van Gogh schilderde in 1886 op de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen een klassieke pose van twee worstelaars. Het werk was in de ogen van zijn docent onder de maat; hij werd teruggeplaatst van de schildercursus naar de tekenklas. Van Gogh was het hier niet mee eens en verliet de Academie. Hij vertrok naar zijn broer Theo in Parijs. Het doek met de twee worstelaars nam hij mee in zijn bagage en gebruikte hij als ondergrond voor een nieuw schilderij: het Stilleven van Akkerbloemen. Om eenzelfde oppervlak te krijgen in de reconstructie gaat het team eerst De Worstelaars schilderen en vervolgens het Stilleven van Akkerbloemen daaroverheen. In het eerste deel van dit tweeluik stort het team zich op de reconstructie van De Worstelaars. Dat blijkt een moeilijke opgave. Het enige onderzoeksmateriaal dat voorhanden is, zijn vage zwart-wit scans. Daarop zijn wel contouren te zien, maar ontbreken grotendeels de hoofden van de twee heren.
Charlotte en Jasper vertrekken in deel twee van dit tweeluik net als Van Gogh met hun versie van De Worstelaars naar Parijs. Daar schilderde Van Gogh het werk over. Terwijl Charlotte in een prachtig Frans atelier werkt, bezoekt Jasper onder andere een hele oude verfwinkel om extra materiaal voor de reconstructie te halen. Hij stuit in de Franse hoofdstad ook op een originele brief van Van Gogh. Ondertussen buigt Michel zich in Nederland over het verouderingsproces van het schilderij en werkt Joris aan een verrassing voor het museum.
Het Portret van Jacob Hendriksz Zaffius is een vroeg werk van Frans Hals. Terwijl het team bezig is met de research voor de reconstructie, rijzen er twijfels: maakt het team wel een reconstructie van de echte meester? Oude- en nieuwerwetse methodes worden ingezet om een prangende vraag te beantwoorden: Is het wel een echte Hals? Wat is er zo kenmerkend aan deze meester en zien we dit terug in het portret van Zaffius? De verwarring is compleet als er een gravure opduikt met dezelfde afbeelding, maar waar meer op te zien is.
Als voorstudie voor zijn schilderijen uit de beroemde reeks met Kimono-meisjes gebruikte Breitner foto's van zijn model (Geesje Kwak) in kimono. Om zo dicht mogelijk bij het maakproces van Breitner in de buurt te komen, gaat het team een foto maken met de originele camera van Breitner, een museumstuk in bewaring van de Universiteit Leiden. Het blijkt een ingewikkeld chemisch proces met glasnegatieven en lange sluitertijden te zijn. Charlotte komt er tijdens het maakproces achter dat ze, om de reconstructie goed te kunnen voltooien, een bepaald middel nodig heeft om door de verf te mengen. Michel gaat op onderzoek uit en eindigt in Cambridge. In de archieven van een historische verfhandel gaat hij op zoek naar een oud recept.
Rembrandt van Rijn maakte op 24-jarige leeftijd het schilderij Jeremia; een ongelooflijk complex schilderij waarin al zijn talent samenkomt. Het is een uitdaging voor Charlotte om alle verschillende materialen die op het schilderij te zien zijn, zoals fluweel, metaal, bloedkoraal en gesteente in stijl van de meester te reconstrueren. Teamlid Michel van de Laar heeft dit werk in het verleden gerestaureerd en kwam tot de ontdekking dat er iets bijzonders verborgen ligt in de verf: een haar van Rembrandt. Ook in de reconstructie, zal een haar teruggeplaatst worden en niet zomaar een: een spannende zoektocht leidt naar een directe afstammeling van Rembrandt.
Op 12 oktober 1654 kwam Fabritius om het leven bij een enorme explosie in Delft: De Delftse Donderslag. In datzelfde jaar schilderde hij 't Puttertje. Bij de laatste restauratie van het werk zijn er kleine deukjes in het schilderij ontdekt, waarvan men denkt dat ze zijn ontstaan tijdens de explosie. De theorie: Het werk hing hoogstwaarschijnlijk in zijn atelier en door de enorme kracht van de ontploffing zijn er stukje gruis tegen het werk aangekomen. De verf was nog niet volledig uitgehard, want er zitten geen barsten in de verf op de plekken van de inslag. Via een spannende simulatie van de Delftse Donderslag probeert het team ook in de reconstructie dezelfde putjes te krijgen.
Rubens werkte met een 'drogende olie' in zijn verf. De exacte samenstelling hiervan is vastgelegd door Théodore de Mayerne, een Zwitserse geleerde die met Rubens hierover heeft gesproken. Jasper gaat voor Charlotte op zoek naar het 17e eeuws verfreceptenboek van de Mayerne en komt terecht in Londen. Er speelt nog een andere kwestie in deze aflevering. In het team is onenigheid over de 'drager' van het werk. Is het op papier of op een houten paneel geschilderd? Alle mogelijke onderzoeksmethoden worden uit de kast gehaald om het origineel te onderzoek, maar het blijkt een lastig vraagstuk. Er zal op tijd een beslissing genomen moeten worden voor het maken van de reconstructie.
Het team krijgt deze aflevering de unieke gelegenheid om wel héél dicht bij de meester in de buurt te komen. Het complete atelier van Carel Willink, die in 1983 stierf, is namelijk nog intact. Het is een schatkamer met bergen aan informatie over zijn werkwijze en de materialen die hij gebruikte. Op het te reconstrueren schilderij staat Wilma Willink (1905-1960), de absolute muze van de schilder die zijn creatiedrang aanwakkerde. Zal het Charlotte lukken om eenzelfde connectie met haar te krijgen? Om de zoektocht naar de geheimen van de meester compleet te maken, krijgt het team een hele bijzondere toestemming; het originele werk mag voor één dag overkomen naar het atelier om het te onderwerpen aan allerlei technisch onderzoek.
Monet is de grondlegger van het impressionisme; de kunstvorm die zich richt op de beleving van het moment, het moderne leven en het schilderen in de open lucht. Dit schilderij, gemaakt tijdens een van zijn vele verblijven in Nederland, is een belangrijk onderdeel in het vervolmaken van Monet's impressionistische zoektocht. Charlotte gaat, net als Monet, de grachten op om te schilderen. Jasper bezoekt in het Franse Giverny het oude woonhuis en atelier van Monet en komt terug met bruikbaar materiaal voor de reconstructie.
Henny Vrienten, groot fan van de zeventiende-eeuwse schilder Adriaen Coorte, bezoekt het atelier van Charlotte Caspers, waar zij werkt aan 'Stilleven met asperges'. Net als het team vraagt hij zich af wie deze Zeeuw was, die in een tijd van overdadigheid uren zat te werken aan zijn sobere stillevens van enkel een bosje asperges, drie perziken of een bakje aardbeien. Hoe kan het dat er acht verschillende kleuren nodig zijn om het wit van Coortes asperges te benaderen? En waarom zijn ze zo transparant? De zoektocht naar de antwoorden voert langs een kerkje in het Zeeuwse IJzendijke, een aspergeboer in Noord-Brabant en leidt tot een bijzondere ontdekking in een chemisch laboratorium.
In 1840 schilderde Turner het meesterwerk 'Wolken en Water'. Charlotte probeert zijn losse stijl, met dikke klodders, te doorgronden. Engelsman en cellist Dominic Seldis komt langs om op zijn cello de loftrompet te schallen over deze 'Britse Rembrandt'. Michel ontdekt dat het schilderij een hachelijke behandeling heeft ondergaan, maar vraagt zich af hoe? Op zoek naar de antwoorden bezoekt Jasper het Tate Britain en komt het complete team samen op een winderige Engelse klif. Een aflevering waarin een strijkbout, een krijtrots bij Margate en een potje bijenwas een hoofdrol spelen.
Het werd bijna 600 jaar geleden geschilderd: 'Madonna bij de fontein' van Jan Van Eyck. Ondanks dat het een favoriet is van Charlotte Caspers loopt zij tegen de grenzen van haar kunnen. De minutieuze details, het bijzondere gebruik van olieverf en de langzaam drogende pigmenten spelen haar parten. Terwijl Jasper Krabbé onderzoek doet naar de complexe olieverftechniek van Van Eyck, reist Michel van de Laar naar Rome. Hij zoekt er naar het diepblauwe ultramarijn, hij aanschouwt in Het Vaticaan de impact die Van Eyck had op zijn Italiaanse tijdgenoten en steekt in de Santa Maria Maggiore voor Charlotte een kaarsje op.
Een schilderbeest werd hij genoemd, Jan Sluijters. Op jonge leeftijd wist hij een belangrijke aanmoedigingsprijs in de wacht te slepen: De Prix de Rome. Toch wist hij de erbij behorende beurs, met zijn eigenzinnige en vernieuwende stijl, weer snel te verspelen. En juist díe stijl bracht hem faam en het reconstructieteam kopzorgen bij het werken aan 'Maannacht IV'. Want hoe breng je giftige verf veilig aan? Waar vond Sluijters zijn nachtelijke inspiratie? En kan Charlotte wennen aan de bizarre rode bomen en gifgroene lucht?
De beroemde wolkenluchten van Jacob van Ruisdael, wíe kent ze niet? De reconstructie van Ruisdaels wereldberoemde Gezicht op Haarlem met bleekvelden brengt het team naar een porseleinfabriek in Delft, op zoek naar het ideale blauw voor de lucht. Ze gaan de lucht in met sterrenkundige Vincent Icke om het Hollandse licht te doorgronden. En Jasper Krabbé zoekt naar sporen van het 17e-eeuwse Amsterdam, waar Ruisdael middenin woonde: De Dam in Amsterdam.
Dit keer maakt het team geen reconstructie van een schilderij maar van een 3D-werk; een spierwit reliëf van de Delftse kunstenaar Jan Schoonhoven uit 1970. Een werk waarbij het spel tussen licht en schaduw centraal staat. Het wordt een zoektocht naar bruikbaar karton, de juiste verhouding voor de behangerslijm, originele oude kranten en de juiste tint wit. Een ontmoeting met zijn voormalig assistent Aad in 't Veld geeft veel informatie, maar legt de lat ook hoog. Lukt het het team het licht net zo te vangen als Schoonhoven?
Kees van Dongen is een populaire schilder in de high society in Parijs. Van Dongen schildert het liefst vrouwen en de Parijse vrouw laat zich het liefst door hém portretteren. Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt gaat hij mee met de Duitse bezetters op een omstreden kunstreis naar Duitsland. Het team probeert te ontdekken waaróm hij dit deed. Ondertussen doet kunstschilder Charlotte Caspers uitgebreid onderzoek naar de exacte kleur geel en bestudeert zij samen met Jasper Krabbé die typische Van Dongen-ogen.
Het team maakt een reconstructie van Zelfportret met bontkraag uit 1940 van Charley Toorop. Toorop heeft een wereldberoemde schilder als vader en is hartsvriendinnen met Mondriaan en Rietveld. Toorop kiest voor het kunstenaarschap en daar moest alles voor wijken. Ook haar gezin? Kunstschilder Charlotte Caspers bezoekt Toorops atelier in Bergen en tijdens het maken van een zelfportret stelt Charlotte zichzelf de vraag; hoe ver ga ík voor mijn kunstenaarschap?
Het Melkmeisje van Vermeer, wie kent deze oer-Hollandse museum-blockbuster niet? Joris Dik en Michel van de Laar slaan samen met twee nieuwe teamleden, Lisa Wiersma en Thijs Hagendijk, de handen ineen om dit wereldberoemde werk te reconstrueren. Het team ontdekt een handige perspectieftruc, een verdwenen wasmand en een dramatisch einde voor de schilder zelf. Ook krijgen ze een inkijkje in de universele kracht van deze unieke scène van een huiselijke powervrouw in een ingenieus en bijna 'modern' lichtplan. Lukt het 't team de reconstructie net zo sprankelend en filmisch te maken als het origineel?
Het team staat voor een moreel dilemma bij de reconstructie van een klassieke liefdesscène van de negentiende-eeuwse Nederlandse schilder Lourens Tadema. Deze schilder zou stukjes mummie in zijn verf hebben gebruikt. Moet Lisa dit nu ook gaan doen? En hoe schilderde Tadema het marmer in dit schilderij zo levensecht? Thijs bezoekt een mummie-verzamelaar, Joris ontdekt een grote verandering in de ondertekening en Michel en Lisa bezoeken de geboortegrond van deze wereldberoemde schilder: Friesland.
Rachel Ruysch is de grande dame van de bloemstillevens in de 17e eeuw. Ze streek in die tijd 1.000 gulden per werk meer op dan haar tijdgenoot Rembrandt. Het team reconstrueert een van haar weergaloze bloemstillevens, dat ook nu nog vele muren siert. Wetenschapshistoricus Thijs en restaurator Michel proberen niet alleen alle bloemen als model in het atelier te krijgen, maar ook de afgebeelde insecten. Kunstschilder Lisa toont haar vakmanschap door de verschillende texturen van de bloemblaadjes, de stelen en de bladeren levensecht weer te geven en deinst niet terug voor het gebruik van giftige verf.
Het team reconstrueert eigenlijk twee schilderijen: een portret van een dame met ontbloot bovenlijf, met op de achtergrond het wereldberoemde werk De Zonnebloemen van collega Vincent van Gogh. Restaurator Michel van de Laar en wetenschapshistoricus Thijs Hagendijk onderzoeken wie het model was en hoe het werk van Vincent van Gogh in het portret terecht kwam. Kunstschilder Lisa Wiersma breekt haar hoofd over de juiste kleuren geel en ontdekt hoe Israëls, zoon van de beroemde Haagse schilder Jozef Israëls, zich aan zijn ouders en hun hoge verwachtingen probeerde te ontworstelen.
Het team zet zich schrap voor de reconstructie van een bijna onmogelijk werk: De Toren van Babel, van Bruegel. Lisa loopt vast in onmetelijk veel kleine details en de honderden afgebeelde poppetjes. Thijs verdiept zich in het Bijbelverhaal over de Toren van Babel. Michel reist af naar Antwerpen, de kosmopolitische stad waar de 16e-eeuwse Breugel zijn inspiratie opdeed. Bruegel blijkt een meester te zijn geweest in het observeren van de stad zelf, maar ook van haar politieke en religieuze problemen. Lukt het Lisa ondertussen om dit enorme werk überhaupt af te krijgen?
Het team reconstrueert een zeventiende-eeuws 'trompe-l'oeil', een bedrieglijk echt geschilderde afbeelding van een prikbord met daarop kostbare persoonlijke spulletjes van de schilder zelf, Samuel van Hoogstraten, een leerling van Rembrandt. Michel en Thijs proberen alle afgebeelde spulletjes voor Lisa te verzamelen of zelf te maken. Lisa staat voor de uitdaging om alle structuren van deze verschillende materialen met haar kwast levensecht weer te geven. Ook duikt Michel in de symboliek van de getoonde spulletjes en ontdekt daardoor meer over het kinderloze huwelijk van Van Hoogstraten en zijn vrouw Sara.
Het team reconstrueert een relatief 'jong' werk uit de vorige eeuw van de zeer succesvolle Nederlandse schilder Corneille. Wat gaat er schuil achter zijn altijd vrolijke en bijna kinderlijke werk? Joris doet technisch onderzoek en Thijs zoekt originele verf. Michel bezoekt fotograaf en goede vriend van Corneille, Nico Koster, en krijgt een helder beeld van de jonge Corneille in en vlak na de oorlog. Ook Lisa ontrafelt de gevoelige Corneille. Tijdens het schilderen wordt ze net als Corneille vergezeld door een kat. De cirkel is rond wanneer ook Nico Koster haar atelier bezoekt. Kan hij de reconstructie van het werk van zijn vriend waarderen?
Het team duikt in de wereld van de zeventiende-eeuwse kwakzalvers bij de reconstructie van De Piskijker van Jan Steen. Door naar iemands urine te kijken zou de afgebeelde arts kunnen zeggen wat er mis is met dit jonge meisje. Thijs probeert zelf blauwe indigo-verf te maken en Lisa laat zien hoe je doorzichtig glas schildert.
De vier teamleden gaan de ultieme uitdaging aan: de reconstructie van Rembrandts meesterwerk De Nachtwacht. Er moet allereerst een linnen schildersdoek van 20 vierkante meter komen. Recht tegenover de originele Nachtwacht richt het team haar atelier in. Joris Dik krijgt cruciale informatie van de onderzoekers van het schilderij en Thijs Hagendijk haalt de juiste pigmenten. Daarna kan Lisa starten met haar eerste schilderstreken. En dat gaat niet van een leien dakje.
Michel bewondert de originele bakstenen muur in een Amsterdams hotel waar De Nachtwacht ooit aan hing. Ook bezoekt hij met Lisa een 'Wunderkammer' en het woonhuis van Rembrandt. Verder wordt duidelijk waarom dit schilderij nou zo bijzonder en baanbrekend was. Thijs gaat naar Frankrijk om er oker te maken. De directeur van het Rijksmuseum brengt een bezoek aan Lisa's atelier op de Eregalerij en polst hoe het haar vergaat.
De Nachtwacht heeft heel wat doorgemaakt in zijn bijna 400-jarige leven: het werd opgerold, talloze keren gevernist en verplaatst, en met een mes en met zuur toegetakeld door vandalen. Joris Dik onderzoekt met een verffabrikant hoe Rembrandt zijn dikke impastoverf mengde. Thijs maakt zelf rode verf van luizen en ontdekt een verrassend zelfportret tussen de afgebeelde schutters. Michel gaat op zoek naar de oorzaak van de inkorting begin 18e eeuw van het originele schilderij en Lisa schrikt van de rap naderende deadline.
Twee kunstschilders komen Lisa helpen in de race tegen de klok. Burgemeester Halsema brengt een bezoek aan het atelier en neemt het penseel ter hand. Michel vertelt over de rol die Rembrandt speelde ten tijde van de bezetting door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog. Een bezoek van een basisschoolklas aan de Nachtwacht toont de waarde van het schilderij nu en voor de toekomst. Het team heeft ondertussen onenigheid over het wel of niet uitvoeren van het oorspronkelijke plan: het afknippen van grote delen van het schilderij. In het museum zet Lisa Rembrandts handtekening en wordt de reconstructie onthuld en vergeleken met het origineel.
Waarop is een werk geschilderd? De mogelijkheden zijn oneindig: linnen, hout, papier of een muur. Waarom kiest een kunstenaar om te werken op linnen? Of juist op een houten paneel? En wat heeft het voor effect op de houdbaarheid ervan? Werken van 600 jaar geleden zijn vaak beter bestand tegen de tand des tijds dan de werken die nu worden gemaakt. Restaurator Michel van de Laar legt uit. In de serie Van vernis tot vermiljoen neemt Het geheim van de Meester-team je mee in de fascinerende wereld van de kunstrestauratie. Voor de restaurator is de drager van een kunstwerk van groot belang. Een paneel of linnendoek zijn niet automatisch beter bestand tegen de tijd dan een stuk karton of papier. Coorte schilderde zijn ‘Stilleven met asperges’ op een vel papier en ze zien er nog steeds puntgaaf uit. Over driehonderd jaar weten we of dat ook het geval is bij de reconstructie.
Hoe bescherm je een schilderij voor de tand des tijds? En hoe verlies je daarmee zo min mogelijk info over het schilderij voor later? In Engeland werd op schilderijen op doek in de 19e eeuw vaak standaard een èxtra doek gezet. Uit voorzorg. Maar het levert restauratoren nu grote problemen op… In de serie Van vernis tot vermiljoen neemt Het geheim van de Meester-team je mee in de fascinerende wereld van de kunstrestauratie. Wat is bedoeken en welke risico’s brengt het met zich mee? In deze aflevering staat het bedoeken centraal, wat ook is gebeurd met het schilderij ‘Wolken en Water’ van William Turner.
Musea zouden leeg zijn als er geen restauratoren waren, maar wat zijn de regels van het restaureren? Restauratie is een vak met heel veel facetten: fotografie, kunstgeschiedenis en het echte restaureren. Veel restauratoren werken vanuit het idee dat je de geest van de kunstenaar en het werk voorop moet stellen. Maar wanneer doe je te veel en kun je de eigenlijke bedoeling van een kunstenaar wel achterhalen?
Waar is vernis van gemaakt en waarom gebruikt een schilder het? Is het iets van de oude garde of is het ook relevant voor moderne kunstenaars? Vernis is een harsoplossing opgelost in terpentijn. Men denkt bij vernis dat het gaat om de bescherming van een schilderij, maar het haalt vooral de kleuren naar boven (het geeft meer verzadiging) en brengt diepte. Vernissen is een vak apart. Het vergt een vaste hand en een goed oog. Hoe weet een restaurator of de lelijke laag vernis zo bedoeld is? Of heeft een onbehouwen collega eerder de plank heeft misgeslagen? Restaurator Michel van de Laar legt het uit in 'Van vernis tot vermiljoen'.
De Hollandse schilderkunst maakte in de Gouden Eeuw, een ongekende bloei door. Restaurator Michel van de Laar duikt dieper in het materiaalgebruik van de zeventiende-eeuwse kunstenaar. Welke kleuren hadden kunstenaars toen tot hun beschikking en hoe werden ze gemaakt? Waar komen pigmenten vandaan? Pigmenten worden in de natuur gevonden of ze worden gemaakt. Ze kunnen bijvoorbeeld gemaakt worden van koeien die mangobladeren eten en dan een uitscheiding in hun urine meegeven. Het kunnen ook moderne synthetische pigmenten zijn, denk aan cadmium, maar het kunnen ook oude synthetische pigmenten zijn, zoals loodwit. Zwart werd gemaakt van inktvissen, maar ook van verkoolde botten. Michel laat zien hoe je loodwit en beenderzwart krijgt. Het zeventiende-eeuws palet had maar een beperkt aantal pigmenten. Kunstenaars kenden deze kleuren en eigenschappen door en door. Ze kozen niet alleen op kleur, maar ook op structuur en de beschikbaarheid van een grondstof.
Restauratie van moderne kunst zorgt bij restauratoren voor andere hoofdbrekens dan een 17e eeuws paneel. Hoe restaureer je een concept of filosofie? Restaurator Michel van de Laar geeft uitleg. Moderne kunst gaat vaak over veel meer dan het object. Zo gaat Jan Schoonhovens werk ‘R70-54’ niet over het reliëf zelf, maar eigenlijk over licht. Ook 'De pindakaasvloer' van Wim T. Schippers gaat meer over het idee dan over het materiaal. Het idee voorop Als het concept zo belangrijk is bij een kunstwerk, dan kijkt de kunstenaar ook anders naar het restauratieproces. Van kunstenaar Henk Peeters mochten de waterzakjes uit zijn kunstwerk bijvoorbeeld gewoon worden ververst en opnieuw worden opgehangen, bij verkleurde watjes mochten restauratoren er gewoon nieuwe watjes opplakken en Schoonhoven gaf aan dat zijn werk mocht worden overschilderd als het was verkleurd. Moderne kunstenaars hechten een stuk minder aan het origineel. Toch kan een restaurator ook te ver gaan, bijvoorbeeld bij ‘Who's Afraid of Red, Yellow and Blue’ van Barnett Newman. De houdbaarheidsdatum van moderne kunst Moderne kunstenaars zijn helemaal vrij om de materialen te gebruiken die ze willen. Ze zijn niet meer gebonden aan de gildes of regels uit het verleden. Ze kunnen in principe alles gebruiken. Dat betekent wel dat de gebruikte materialen in de moderne kunst veelal vergankelijker zijn dan vroeger. De nieuwe werken zijn niet gemaakt voor de eeuwigheid.
Restaureren, reconstrueren, kopiëren en vervalsen. Wat is het verschil, waar liggen de grenzen en wat is de positie van de restaurator? Meestervervalser Michel van de Laar vertelt over meestervervalser Han van Meegeren die met een valse Vermeer de Duitse bezetter een loer draaide. De vervalsingen van Van Meegeren waren niet van echt te onderscheiden. De kunstenaar verdient de titel meestervervalser; het is heel lastig om een schilderij na te maken, nota bene een olieverfschilderij, en die te verkopen als 17e-eeuws werk. "Een kopie is geen vervalsing, want die is precies zoals het echte schilderij is gemaakt. Maar als je er nog een figuur bij zet bijvoorbeeld, heeft het de potentie om een vervalsing te zijn en als echt te worden verkocht." - Michel van de Laar Waar kopiëren in de kunstwereld ‘not done’ is, is het toch ook een beproefd concept voor de kunststudent: van kopiëren kun je leren. De luchten van Ruisdael Charlotte raakt geïnspireerd door de reconstructies die ze samen met Het geheim van de meester-team maakt. Door de reconstructie van Ruisdael is ze ook meer luchten gaan schilderen. Niet op dezelfde manier als Ruisdael, maar ze is wel door de kunstenaar naar boven gaan kijken.
Bij de ontdekkingstocht naar de geheimen van de grote meesters speelde onderzoek een cruciale rol. Met behulp van natuurwetenschappelijk- en archiefonderzoek, deed Het geheim van de Meester-team nieuwe ontdekkingen. Maar ook het uitpluizen van de levens van de verschillende kunstenaars, de praktijk en een beetje gezond verstand leverden nieuwe inzichten op. Nieuwe ontdekkingen en hightech onderzoek Restaurator Michel van de Laar gaat dieper in op de bijzondere schildersgeheimen die het team met behulp van technisch onderzoek in de afgelopen series heeft weten te onthullen. Er zijn meerdere schilderijen die door het programma voor het eerst goed werden onderzocht. Het portret 'Wilma' van Carel Willink werd doorgelicht doormiddel van een röntgenfoto. Op die manier zijn de veranderingen te zien die de schilder maakte tijdens het schilderproces. Zo werd de vrouw op het portret eerst opgezet zonder de hoed die op het huidige schilderij te zien is. Daarnaast zag het team potloodtekening van Willink terug. Ook daaruit konden ze veranderingen die de schilder maakte afleiden. De mond en de neusvleugel van Wilma bleken aangepast te zijn tijdens het schilderen. En door een verfdwarsdoorsnede te maken, stelde het team vast dat Willink schellak gebruikte als een soort afbindlaag. "Zo ben je als restaurator ook een beetje een detective." - Michel van de Laar Uiltje, kerkje, beestje? Met een XRF scan kun je nog dieper in het schilderij duiken. Bij het werk 'Kindje, kerkje, beestje' van Karel Appel kwam het team er zo achter dat Appel een serieuze compositiewijziging maakte. Het leerde het team dat de centrale figuur, het kindje, op het werk een compleet ander ding was geweest: een uiltje. Gewoon doen en je gezonde verstand gebruiken Bij het 'Zelfportret op jeugdige leeftijd' van Rembrandt leerde Charlotte in de praktijk, dat Rembrandt de haren er met de achterkant van zijn kwast in kraste. En gezond verstand hielp bij het ontdekken van de gezichten van de wors
