Een jaar geleden riep president George Bush de wereldgemeenschap op tot de “War on terrorism”. Nu bijna een jaar later vraagt Tegenlicht zich af hoe deze ‘nieuwe oorlog’ er in de dagelijkse praktijk uitziet en vooral hoe hij gevoerd moet worden. Hoeveel weten we van onze vijand, wie zijn de hoofdrolspelers en waar is het front in deze nieuwe oorlog? Welke lessen hebben we geleerd sinds 9/11 met betrekking tot onze eigen veiligheid. En hebben we, na een jaar van intensieve terrorisme bestrijding, meer inzicht gekregen in onze tegenstander?
Een reconstructie van de Britse regisseur Paul Yule van de gevangenenopstand in een fort in Noord-Afghanistan, die eind november 2001 bloedig werd neergeslagen door Afghaanse en Westerse troepen. Terwijl er over het algemeen weinig beelden zijn van de strijd tegen de Taliban in Afghanistan, is de opstand minutieus vastgelegd door aanwezige journalisten. Yule maakte aan de hand van gesprekken met de journalisten en de gemaakte beelden een schokkend verslag van wat zich in het fort op het hoogtepunt van de militaire operatie 'Noble Eagle' afspeelde.
In het kader van de Duitse verkiezingen op 22 september maakte Tegenlicht een portret van de voormalige DDR en zag dat de Ossies, tien jaar nadat Helmut Kohl hen gouden bergen beloofde, nog weinig reden tot juichen hebben.
Een persoonlijke zoektocht van maker Anna Bucchetti door Italië, een land waar televisie een alles overheersende invloed heeft en alles bepaalt; een land waar veel in handen is van één persoon, de populist Silvio Berlusconi. En die slaagt er steeds beter in om met behulp van zijn imperium de Italiaanse werkelijkheid te beïnvloeden.
Een nieuw team van wapeninspecteurs, onder de naam UNMOVIC, vertrok eind 2002 om de waarheid over Saddams vernietigingswapens boven water te halen. De vorige VN missie, uitgevoerd door UNSCOM die ook als doel had Irak te ontwapenen, zou volgens het westen zijn stukgelopen op het gebrek aan medewerking van Irak. Maar uit de reconstructie die Scott Ritter, een van de betrokken wapeninspecteurs, maakte, komt een heel ander beeld naar voren.
Tweede deel van het tweeluik over de wapeninspecties in Irak in de jaren negentig. De Verenigde Staten maken zich op voor een oorlog tegen Irak omdat dit land zich niet zou houden aan de resoluties van de Veiligheidsraad. Maar hoe weigerachtig zijn de Irakezen eigenlijk? Wat hebben de wapeninspecties in de jaren ’90 opgeleverd en waarom ging het in 1998 precies mis? Op 13 en 20 oktober een reconstructie van de wapeninspecties in Irak in de jaren '90, door de medewerkers van UNSCOM die daarbij betrokken waren.
Na de moord op Pim Fortuyn en de daverende verkiezingsnederlaag van de Paarse coalitie waren de commentaren in het buitenland eensluidend. Nederland had zijn onschuld verloren en was niet langer gidsland, modelstaat of wonder van economisch vernuft. De mythe van veel werd met een simpel pistoolschot verbroken. Maar was het werkelijk zo dramatisch of schuilt onder dit dunne laagje beschaving een volk dat zichzelf slecht kent of werkelijkheid niet onder ogen durft te komen?
Aanpassen of wegwezen is de ondertoon van het politieke debat over minderheden. Maar hoe verhoudt dit politieke gekrakeel in Den Haag zich tot de rauwe werkelijkheid in bijvoorbeeld Leerdam? Ondanks een oer-Hollandse decor met kaas- en glasfabriek, is Leerdam ook al veertig jaar lang heel multicultureel met Molukkers, Turken, Marokkanen en Somaliërs. Recent braken er rellen uit. De aangewezen plek dus om een debat te voeren over de haalbaarheid van de multiculturele samenleving in de praktijk.
Het inleidende deel van een drieluik over de veranderende betekenis van supermacht Amerika. Steeds opnieuw wil Amerika de wereld laten geloven dat zij het voor het zeggen heeft. Tegenlicht zet vraagtekens bij deze zelf uitgeroepen hegemonie. Want wat is er eigenlijk over van het almachtige Amerika? En hoe staat het met de tegenkrachten?
Steeds meer kantoorwerk wordt vanuit Amerika en Engeland overgeplaatst naar India. Wie zijn hypotheekaflossing mist wordt telefonisch op de vingers getikt door een jonge Indiase man of vrouw vanuit een van de vele gloednieuwe ‘call centers’ die momenteel in en om Delhi verrijzen. Op 6 november 2002 won regisseur Roel van Broekhoven voor deze uitzending de Dick Scherpenzeelprijs, een prijs voor de beste berichtgeving over niet-Westerse landen in de Nederlandse media. In het kader daarvan zendt Tegenlicht de documentaire op 17 november opnieuw uit in de reeks 'De wankelende reus'.
Derde deel van het drieluik 'De Wankelende Reus', over de macht van de VS. Sinds 11 september 2001 weten we zeker dat de globalisering de wereld weliswaar één maakt, maar tegelijkertijd grote groepen mensen bedreigt en buitensluit. En die groepen stellen zich steeds agressiever op. Maar waarom voelen ze zich eigenlijk buitengesloten? Waarom verwelkomen ze de zegeningen van onze Westerse beschaving en groeiende welvaart niet? Hoe zien degenen die zich bedreigd voelen door globalisering en massacultuur onze beschaving? En valt de kloof, die alsmaar groter lijkt te worden, nog te dichten? In deze uitzending, eerder uitgezonden in DNW in het kader van een reeks naar aanleiding van 11 september, een kennismaking met de idealen van de "closed society".
Stier Herman was eens Nederlands trots op het gebied van biotechnologie. Maar door tegenwerking van de overheid zijn alle nakomelingen inmiddels afgemaakt en brengt Herman zijn oude dag door bij Naturalis in Leiden. Nederland lijkt daardoor een belangrijke boot te missen. Tegenlicht maakte een reconstructie van de moeizame start van gentechnologie in de polder.
Op zondag 8 december in Tegenlicht een gesprek met Lee Silver. Deze Amerikaanse geneticus voorspelt dat de biotechnologische revolutie die ruim twintig jaar geleden begon verregaande gevolgen zal hebben voor het menselijke ras. Silver betoogt dat het in de toekomst mogelijk zal zijn om kunstmatig DNA bij mensen in te brengen. Daarmee kunnen genetische ziektes worden voorkomen, maar ook kunnen bepaalde eigenschappen, zoals intelligentie, versterkt worden. Op termijn zal dit volgens Silver leiden tot een scheiding in het menselijke ras in 'gewone' en 'genetisch verrijkte' mensen.
Op 14 december werd op de Eurotop in Kopenhagen definitief besloten dat de Europese Unie zal worden uitgebreid met tien nieuwe lidstaten. Tegenlicht besteedde op twee manieren aandacht aan de uitbreiding; via de link hiernaast gaat u naar de webspecial AANBOUW EUROPA, een uitgebreide introductie op de nieuwkomers in tekst en beeld. Daarnaast werd op zondag 15 december het rondetafelgesprek RETOUR EUROPA uitgezonden, een discussie waarin de balans werd opgemaakt van de uitbreiding van de EU: hoe zal de Unie er over 25 jaar uitzien?
Sinds Argentinië eind 2001 getroffen werd door een economische crisis staan veel inwoners er beroerd voor. De middenklasse is nagenoeg weggevaagd, het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft ligt inmiddels boven de 50% en de werkloosheid neemt nog steeds toe. Tegenlicht volgde de laatste dagen van de televisieshow ‘Recursos Humanos’, een dagelijkse show met als hoofdprijs: een baan.
In Tegenlicht drie weken lang 'De Val van Milosevic', een reconstructie van de politieke ondergang van Slobodan Milosevic, voormalig President van Joegoslavië, vanaf het hoogtepunt van zijn macht na het Dayton vredesakkoord in 1995 tot zijn gevangenneming in Den Haag. In deze driedelige serie vertellen wereldleiders, oorlogsvoerders, ooggetuigen en slachtoffers over de gebeurtenissen die leiden tot de ondergang van Milosevic. De val van Milosevic (The Fall of Milosevic) is een vervolg op ‘Death in Yugoslavia’, gemaakt door Brian Lapping en Norma Percy van de BBC in co-productie met de VPRO.
In Tegenlicht drie weken lang 'De Val van Milosevic', een reconstructie van de politieke ondergang van Slobodan Milosevic, voormalig President van Joegoslavië, vanaf het hoogtepunt van zijn macht na het Dayton vredesakkoord in 1995 tot zijn gevangenneming in Den Haag. In deze driedelige serie vertellen wereldleiders, oorlogsvoerders, ooggetuigen en slachtoffers over de gebeurtenissen die leiden tot de ondergang van Milosevic. De val van Milosevic (The Fall of Milosevic) is een vervolg op ‘Death in Yugoslavia’, gemaakt door Brian Lapping en Norma Percy van de BBC in co-productie met de VPRO.
In Tegenlicht drie weken lang 'De val van Milosevic', een reconstructie van de politieke ondergang van Slobodan Milosevic, voormalig president van Joegoslavië, vanaf het hoogtepunt van zijn macht na het Dayton-vredesakkoord in 1995 tot zijn gevangenneming in Den Haag. In deze driedelige serie vertellen wereldleiders, oorlogsvoerders, ooggetuigen en slachtoffers over de gebeurtenissen die leiden tot de ondergang van Milosevic. ‘De val van Milosevic’ (The Fall of Milosevic) is een vervolg op 'Death in Yugoslavia', gemaakt door Brian Lapping en Norma Percy van de BBC in co-productie met de VPRO.
Al maanden staat Nederland in het teken van politiek en publiek gekrakeel over ‘onze veiligheid’. Maar hoe onveilig is Nederland? Criminoloog Hans Boutellier, officier van justitie Sadik Harchaoui en rechtsgeleerde Dorien Pessers buigen zich, aan de vooravond van de verkiezingen, over deze vraag en hoe de vermeende onveiligheid zich verhoudt tot het grote onbehagen bij de kiezers. Op deze webpagina's vindt u een overzicht van de cijfers, de visies op het thema veiligheid van de drie gasten en de standpunten van de politiek.
De verkiezingen van 28 januari aanstaande zijn belangrijker dan ooit. Gaan de Israëliërs kiezen voor vrede en democratie, en kiezen ze daarmee voor een staat met duidelijke grenzen en integratie met de andere landen in het Midden-Oosten, of steunen ze blijvend de apartheid en bezetting en kiezen ze voor de status van een gehate staat te midden van de andere landen? Voor het eerst in 35 jaar zijn er twee kandidaten voor het premierschap die duidelijk beide polen vertegenwoordigen; Ariel Sharon, vader en architect van de Joodse nederzettingen, en Amram Mitzna, die binnen drie maanden leider werd van de Arbeiders Partij.
Opnieuw is er honger in Afrika, opnieuw is Giro 555 ingesteld. Maar deze keer lijkt de schreeuw om hulp niet aan te komen. Nederland is in zichzelf gekeerd geraakt en lijkt niet langer geïnteresseerd in het continent. Daarom voor één keer: een extreme uitzending over een extreem probleem.
Tegenlicht neemt in deze uitzending voor even wat afstand van de actuele gebeurtenissen in de wereld, en richt de blik op de toekomst. Onder de noemer Riverside Conversations, de plaats van handeling is Riverside Drive, New York, zullen drie vooraanstaande economen een gesprek voeren over de toekomst van de wereldeconomie.
Op 22 september vorig jaar stak een bootje met ruim zeventig Tunesiërs de Middellandse zee over. Vlak voor de kust van Sicilië, bij het dorpje Scoglitti werden de opvarenden overboord gezet, 300 meter uit de kust. Veertien van hen verdronken, omdat de schipper ze per ongeluk naast de zandbank afzette. In kranten wereldwijd verscheen een foto waarop één van de vluchtelingen wordt gereanimeerd. Tegenlicht ging in twee uitzendingen op zoek naar het verhaal achter de foto.
Op 22 september vorig jaar stak een bootje met ruim zeventig Tunesiërs de Middellandse zee over. Vlak voor de kust van Sicilië, bij het dorpje Scoglitti werden de opvarenden overboord gezet, 300 meter uit de kust. Veertien van hen verdronken, omdat de schipper ze per ongeluk naast de zandbank afzette. In kranten wereldwijd verscheen een foto waarop één van de vluchtelingen wordt gereanimeerd. Tegenlicht ging in twee uitzendingen op zoek naar het verhaal achter de foto.
Hij beloofde een miljoen kiezers terug te halen, en deed daar nog eens tweehonderdduizend stemmen bovenop. Onder leiding van Wouter Bos behaalde de PvdA, vorig jaar nog de meest verguisde partij van Nederland, een historische overwinning.
“Winning an information battle can sometimes be more important than scoring a military victory” Onder de titel “De Geest Uit De Fles” maakte VPRO’s DNW in 1999 een uitzending over de Arabische Satellietzender Al Jazeera, de ‘CNN van de Arabische Wereld’. Nu de oorlogsdreiging in Irak steeds groter wordt ging Tegenlicht terug naar de thuisbasis in Katar en zag hoe het station zich voorbereid op de naderende oorlog.
In het midden van Afrika ligt Rwanda, omsloten door stille meren en fraaie bergruggen. Een land van grote schoonheid dat deze maand opnieuw de genocide herdenkt die in 1994 aan bijna één miljoen mensen het leven kostte. George Brugmans van VPRO’s Tegenlicht ging naar het land van de duizend heuvels en zag hoe de erfenis van het verleden, de dromen over de toekomst en de realiteit van het heden er met elkaar in de knoop zijn geraakt.
“Beste kijkers. Ieder moment kan de Amerikaanse aanval beginnen. Amerika heeft echter een nederlaag geleden.” Zo begon afgelopen dinsdagavond, kort voor het aflopen van het ultimatum aan Saddam Hoessein, de uitzending van De Tegenovergestelde Kant, het discussieprogramma van de Arabische zender Al Jazeera.
Wat weten we nog van de geschiedenis, van de onenigheid tussen Soennieten en Sjiïeten, de kruistochten, Dhenziz Kahn en de mongolen, de Meden en de Perzen, het Ottomaanse rijk , de Balfour Declaration, het ontstaan van Irak? Wat moet je weten om van de geschiedenis te leren? En helpt het wegvagen van Saddam om het verleden uit te wissen?
Met de oorlog in Irak zijn ook de Arabische nieuwszenders in de slag om de kijker. Hoe berichten deze Arabische nieuwszenders over de oorlog in Irak en welke verschillende visies zijn in die berichtgeving te onderscheiden? Daarvan krijgen wij in het westen alleen korte fragmenten voorgeschoteld, geselecteerd door de westerse nieuwszenders. Maar waar kijkt de Arabische kijker in het Midden-Oosten en wereldwijd naar? Tegenlicht laat een compilatie zien van drie veel bekeken Arabische zenders.
Tot voor kort mochten alleenstaande minderjarige asielzoekers, de zogenaamde AMA's, eigenlijk altijd in Nederland blijven. Ook al werd hun asielaanvraag afgewezen. Ze leerden Nederlands, gingen naar Nederlandse scholen, woonden in Nederlandse gezinnen, kortom ze integreerden, en werden niet teruggestuurd. Dat moest veranderen, en dus werd verleden jaar besloten tot een nieuw initiatief: in Campus Vught worden minderjarige asielzoekers zonder kans op een verblijfsvergunning voortaan opgevangen. In de besloten instelling krijgen ze een opleiding totdat ze oud genoeg zijn om terug gestuurd te mogen worden. Tegenlicht volgde het initiatief van dichtbij en registreerde de dilemma’s en frustraties van de medewerkers en de AMA’s. In deel 1 de eerste weken van de Campus, waarin direct duidelijk wordt dat de goedbedoelde plannen in de werkelijkheid anders blijken uit te pakken dan gedacht.
Het tweede deel van de documentaire over Campus Vught, de besloten opvang voor alleenstaande minderjarige asielzoekers die geen kans maken op een verblijfsvergunning. Nadat de eerste directeur het veld heeft moeten ruimen, probeert de nieuwe ‘head of campus’ het tij te keren. De nieuwe directeur Charles Wiessner heeft weliswaar een krachtdadiger stijl, maar hij slaagt er niet in de boel weer op de rails te krijgen. De AMA's breken keer op keer uit, en medewerkers hebben geen enkele juridische sanctie om er wat aan te doen. Het COA-personeel kijkt machteloos toe. Voogdij-instelling NIDOS besluit de jongeren een time-out van een aantal dagen te gunnen. De jongeren vertrekken uiteindelijk met taxi's naar kleinschalige wooneenheden van het NIDOS ergens in Nederland. Ze krijgen zakgeld, en veel vrijheid, geheel in strijd met de door de campus voorgestelde Terugkeer-methodiek. De campus-leiding kijkt met lede ogen toe. De jonge asielzoekers keren, op een paar na, niet meer terug. Aan het einde van deel 2 belt Niek Ridder, assistent van Charles Wiessner, met het Ministerie van Justitie om te melden dat ter plekke niets meer opgelost kan worden. Het is een zaak voor de minister geworden.
Derde documentaire in de Tegenlicht-reeks 'Maakbaar Nederland'. De Bijlmer werd in de jaren zestig als utopie gebouwd. Zo’n vijftien jaar later was van die utopie weinig over. Het was verworden tot een centrum van junks en kleine criminelen. Niemand wilde er meer wonen, behalve dan de steeds groter wordende groep van migranten die zonder geld en vaak illegaal het land binnenkwamen. Zij zijn het die in de jaren negentig uiteindelijk de Bijlmer een gezicht hebben gegeven.
Vierde en laatste documentaire in de Tegenlicht-reeks 'Maakbaar Nederland'. In de nieuwe politiek is inburgering het toverwoord geworden voor de succesvolle integratie van allochtone gemeenschappen. In Rotterdam was het verleden jaar Pim Fortuyn die met zijn pleidooi voor een striktere aanpak van de inburgering de gemeenteraadsverkiezingen won. Wethouder Sjaak van der Tak zette het gedachtegoed van Fortuyn na diens dood om in daden, en startte het Deltaplan Inburgering. Het project is de belichaming van het geloof in de maakbaarheid: vrijblijvendheid voert niet langer de boventoon, maar een systeem van straffen en belonen moet nieuwkomers tot Nederlanders maken. Marije Meerman en Henneke Hagen volgden voor Tegenlicht de bedenkers, uitvoerders en inburgeraars van het Deltaplan en registreerde van dichtbij de worsteling met de maakbaarheid van het Rotterdammerschap.
Met de toetreding van tien nieuwe lidstaten is de discussie rond het landbouwbeleid van de EU weer in volle hevigheid opgelaaid. Hoe zit het met de 40 miljard aan subsidies die boeren in Europa jaarlijks ontvangen, moet dat eigenlijk wel en kan de sector zonder? In hoeverre moeten de nieuwkomers gaan delen in de subsidiepot? Hoe moet het boerenbedrijf er in de toekomstige Unie uit gaan zien: nog groter en efficiënter of juist kleinschalig en biologisch? En hoe zit het met het welzijn van de dieren en de kwaliteit van ons voedsel? Tegenlicht duikt in twee uitzendingen in de wereld van de Europese boer. In het eerste deel een beeld van de ingewikkelde afwegingen die boeren moeten maken om zich staande te houden binnen het Europese landbouwbeleid.
14 januari 1965 is waarschijnlijk de duurste dag in het bestaan van de Europese Unie tot nu toe. Op die dag werd in Brussel een akkoord gesloten tussen de zes toenmalige lidstaten over de toekomst van het Europese landbouwbeleid. De basis was gelegd voor het ingewikkelde systeem van regels en subsidies waarmee de Europese boeren sindsdien te maken hebben. In het tweede deel van dit tweeluik over landbouw in de EU de geschiedenis van het gezamenlijke Europese beleid voor de agrarische sector. Centraal daarin staat Sicco Mansholt, de belangrijkste man achter de gezamenlijke Europese aanpak.
Vorig jaar deelde de Amerikaanse president Bush Iran in bij de ‘As van het Kwaad’ omdat het land een broeinest zou zijn voor moslimfundamentalisten. Maar tegelijkertijd vindt volop diplomatiek overleg tussen beide landen plaats, onder meer over de kwestie Irak en de situatie in het Midden-Oosten. Het moderne Iran is een land met twee gezichten; enerzijds hebben de aanhangers van de radicale Islam nog grote invloed en wordt het land geassocieerd met ideologische onderdrukking, maar met name de jonge generatie heeft de blik gericht op het Westen en kan zich steeds minder vinden in de religieuze revolutie van haar ouders.
Grozny, februari 2003. Documentairemaakster Manon Loizeau verbleef twee weken tussen de bewoners van de stad Grozny in Tsjetsjenië en deelde zowel hun lijden als hun hoop. De documentaire toont onder meer portretten van inwoners van Grozny: de 22-jarige studente Anissa, vrijheidsstrijder Bislan en ex-gevangene Adam.
Migranten zullen - bij de huidige verdeling van arm en rijk - blijven komen, gewenst of niet. In toenemende mate wordt de urgentie gezien op andere wijze om te gaan met de stromen nieuwkomers die Europa zullen bereiken. Tegenlicht organiseert een debat over het steeds maar nijpender wordende migratieprobleem.
In de jaren '80 verklaarde president Reagan de oorlog aan de drugsproducenten, -handelaren en -gebruikers. Wat is inmiddels de impact van deze miljarden verslindende oorlog op het leven van veel gewone Amerikanen?
Tweede deel van de uitzending over de Amerikaanse oorlog tegen de drugs, waarin de vraag wordt gesteld wat de impact van dit 'perpetuum mobile' is op het leven van veel gewone Amerikanen. Want als de oorlog door moet gaan, moeten er wel steeds nieuwe slachtoffers worden gevonden.
Tegenlichtuitzending uit 2003 over Max Kohnstamm, die op 20 oktober 2010 overleed.
Decennialang hoorde Nederland als vanzelfsprekend tot de meest innovatieve economieën, maar in februari werd bekend dat het uit de toptien van het Global Competitivenes Report was gegleden. Tegelijkertijd lieten diverse universiteiten weten dat ook dit jaar de belangstelling voor bètastudies weer lager was dan het jaar ervoor. En als klap op de vuurpijl maakte Philips-topman Ad Huijser bekend een verhuizing van het Philips onderzoekslaboratorium (Natlab) uit Nederland te overwegen vanwege het gebrek aan adequaat geschoold personeel. De Nederlandse kenniseconomie loopt vast.
Rond de oorlog in het voormalig Joegoslavië speelt beeldvorming een belangrijke rol. Want klopt het beeld wat is ontstaan over de oorlog in het voormalig Joegoslavië (en over de rol van Slobodan Milosevic), met de werkelijkheid? Regisseur Jos De Putter probeert met zijn 'Kanttekeningen bij het proces' de verhalen achter het ontstane beeld te reconstrueren en ontdekt dat er veelvuldig wordt gemanipuleerd door alle betrokken partijen.
Tien jaar na de afschaffing van de apartheid is het in Zuid-Afrika met de emancipatie van zwarte mannen somber gesteld. In een maatschappij met slechte economische vooruitzichten en weinig mogelijkheden om te presteren, vindt de gefrustreerde man zijn zelfbevestiging in geweld en onderwerping van vrouwen. Het aantal verkrachtingen is schrikbarend hoog. Bijna de helft van de verkrachters is HIV positief. Sinds kort proberen enkele activisten en een groeiend aantal zwarte mannen dit monsterlijke fenomeen te lijf te gaan. Tegenlicht ging op zoek naar de oorzaken van de verkrachtingsproblematiek en volgde de mannenbeweging tijdens het werk in de townships.
De wereld draait op fossiele brandstoffen. Zonder olie geen transport en vervoer, geen grootschalige landbouw, geen consumptie-artikelen... Maar geologen denken dat de olievoorraad haar einde nadert, en binnen afzienbare tijd niet meer zal kunnen voldoen aan de alsmaar stijgende vraag naar energie. In de wetenschap, politiek en industrie gaan steeds meer stemmen op om serieus werk te gaan maken van het onderzoek naar nieuwe energiebronnen, en de ogen zijn daarbij vooral gericht op waterstof. In Tegenlicht twee weken lang een onderzoek naar de haalbaarheid van water als nieuwe energiebron voor de mens.
De wereld draait op fossiele brandstoffen. Zonder olie geen transport en vervoer, geen grootschalige landbouw, geen consumptie-artikelen... Maar geologen denken dat de olievoorraad haar einde nadert, en binnen afzienbare tijd niet meer zal kunnen voldoen aan de alsmaar stijgende vraag naar energie. In de wetenschap, politiek en industrie gaan meer en meer stemmen op om serieus werk te gaan maken van het onderzoek naar nieuwe energiebronnen, en de ogen zijn daarbij steeds vaker gericht op waterstof. In Tegenlicht twee weken lang een onderzoek naar de haalbaarheid van water als nieuwe energiebron voor de mens.
Wat gebeurt er met de mensen die de Amerikanen in het kader van hun 'war on terrorism' hebben opgepakt, en vast hebben gezet in Guantanamo Bay? BBC-journalist Vivian White deed zes maanden lang onderzoek in Azië, Afrika, Europa en Amerika om te spreken met mensen die dit Amerikaanse rechtssysteem hebben moeten ondergaan, maar ook met hen die belast zijn met de uitvoering.
Een dubbelportret van Wim Duisenberg en de Europese Centrale Bank. Aan de hand van het laatste half jaar van Wim Duisenberg als president van de ECB schetst Tegenlicht een portret van de machtigste Nederlander ter wereld. Tegelijkertijd biedt de documentaire een inkijk in het machtigste monetaire, politiek onafhankelijke instituut van Europa.
Op 19 augustus 2003 ontplofte bij het Canal Hotel in Bagdad de fatale autobom die 27 VN-medewerkers het leven zou kosten. Het was de eerste keer in de geschiedenis van de VN dat de organisatie doelwit was van een dergelijke grootschalige terroristische aanslag. Onder de slachtoffers in Bagdad bevond zich VN-topman Sergio Vieira de Mello. De Mello stond bekend als ervaren 'nation builder' en had een lange staat van dienst opgebouwd als leider van moeilijke missies, zoals de VN-missies in Kosovo, Cambodja en Oost-Timor. In 2002 werd De Mello benoemd tot Hoge Commissaris voor de Mensenrechten in Geneve, ook werd hij genoemd als opvolger van Kofi Annan.
De indrukwekkende documentaire Checkpoint, die Tegenlicht zondag 30 november uitzendt, wordt gezien als een van de hoogtepunten van het komende Internationaal Documentaire Festival te Amsterdam (IDFA). Tegenlicht selecteerde deze documentaire voor vertoning op televisie. De televisievertoning betreft een wereldpremière en valt samen met het slot van het documentairefestival.
Met regelmaat is de WAO in het nieuws. Er zijn steeds weer nieuwe maatregelen te melden, omdat het aantal moet dalen, het te duur is, het systeem niet deugt, keuringen niet goed worden gedaan, en ga zo maar door. De nadruk ligt vaak op politiek en economie, zelden op individuen. "Het oordeel van de twijfel" toont een onderbelicht deel van de WAO: de keuring zelf, gezien vanuit de keuringsarts en de arbeidsdeskundige. In de spreekkamer van de arts wordt een verhaal een oordeel, en een klacht een beperking. Daar wordt de wet werkelijkheid, daar verstrakt het regime en versoepelt het weer.
Recente aanslagen zoals op een discotheek op Bali in oktober 2002 en nog recenter op het Marriot hotel in Jakarta in juli 2003, hebben de wereld doen schrikken. Indonesië stond toch bekend als het land van de eeuwige glimlach, met een gematigd islamitische gemeenschap? Maar door de aanslagen veranderde dat beeld ingrijpend en kreeg Indonesië een grimmig gezicht. Vooral omdat de daders gevonden werden in fundamentalistisch islamitische kringen die grotendeels worden gevormd op islamitische jongensinternaten. In Tegenlicht een portret van zo’n jongensinternaat op Centraal Java.
In deze uitzending het verhaal van misschien wel de meest bizarre verkiezingsstrijd allertijden waarin filmster Arnold Schwarzenegger uiteindelijk zegevierde. Documentairemaker Alex Cooke filmde de campagne vanaf de dag dat Schwarzenegger zijn kandidaatschap aankondigde tot aan zijn verrassende overwinning. Ze volgt de Schwarzenegger-campagne, maar ook een aantal uiterst grappige en gewiekste campagnes van de kleinere tegenkandidaten. Uit het gefilmde materiaal stelde Cooke een documentaire samen, een hilarische en onthutsende politieke satire van deze buitengewone verkiezing.
Enkele reis Europa volgt ruim een jaar het spoor van de levens, liefdes, reizen en tragedies van een klein aantal boerenfamilies in het afgelegen dorp Budesti in Noord-Roemenie. Na de val van het communisme is werkloosheid gemeengoed in Budesti. Menigeen ziet maar één oplossing om uit de armoedige ellende te komen: werken in het rijke West-Europa. Een oplossing die ervoor zorgt dat veel inwoners van Budesti kunnen leven van het geld dat hun familieleden sturen, maar ook leidt tot torenhoge schulden, mislukte reizen, eenzaamheid. 'Enkele reis Europa' onderzoekt de druk die gevoeld wordt om weg te gaan en volgt de reis van de in immigranten omgetoverde boeren.
Met het schietincident in Irak nog vers in het geheugen gaat Tegenlicht op zoek naar het militaire denken over moed, lafheid, loyaliteit en groepsbinding, en ontdekt een interessante paradox: moderne conflicten vereisen een meer zelfstandig optreden van de militair ter plekke, terwijl eigen verantwoordelijkheid haaks staat op de militaire bevelsstructuur. Volgens ethicus Marcel Becker botst dat, en zal dat blijven botsen.
In mei vorig jaar zond Tegenlicht een documentaire uit over de Carlyle Group, een prestigieuze Amerikaanse investeringsmaatschappij. De uitzending maakte veel reacties los. Sinds afgelopen mei is er veel gebeurd. Het hele circus rond contracten in Irak laat zien dat de verstrengeling tussen overheid en bedrijfsleven nog steeds aan de orde is.
Op 12 mei 2003 werd rond middernacht de Saoedische hoofdstad Ryad ruw wakker geschud door een groot aantal explosies. Het Al-Qaeda netwerk had weer toegeslagen, dit keer in het land van haar herkomst. Een van de doelen was het wooncomplex van het Amerikaanse bedrijf Vinnell. Bij het ochtendgloren kon de balans worden opgemaakt; 30 doden en meer dan 200 gewonden. Een van de doden is de Amerikaanse ex-sergeant Obadiah Abdullah die bij Vinnell is gaan werken. Dit bedrijf, ooit onderdeel van de Carlyle groep, traint namens de Amerikaanse overheid de Saoedische Nationale Garde. Obadiah Abdullah had zich speciaal aangemeld voor deze post omdat hij als moslim in het Heilige Land dichter bij zijn geloof zou kunnen komen.
In 1999 neemt de Amerikaanse multinational AES Corp. het elektriciteitsdistributiebedrijf Telasi over van de Georgische regering. Voortaan moet AES-Telasi voorzien in de elektriciteitsbehoefte van de sterk verarmde Georgische bevolking.
In de jaren zestig vond een omslag plaats in het denken over opvoeden. De bevelshuishouding van toen heeft geleidelijk plaatsgemaakt voor het onderhandelsgezin van nu. Ouders zijn thuis niet langer onbetwist de baas, maar kinderen hebben steeds zeggenschap en verantwoordelijkheid gekregen over hun eigen opvoeding. Deze omslag in denken wordt vaak gezien als de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van een fuck-you cultuur onder de jeugd. Maar is dat wel zo? Hoe gaat het met de pubers van deze tijd, hoe staan zij in de wereld en hoe staan ze tegenover hun ouders, die in de jaren zestig zelf pubers waren? Om te achterhalen hoe het gaat met de pubers van ouders die zelf in de jaren zestig zijn opgegroeid, werd Tegenlicht gezinslid van een aantal Nederlandse huishoudens.
Na jaren van een zachtaardige en persoonlijke aanpak van jeugdige criminelen in Nederland lijkt het tij nu te keren. Voorop in de nieuwe aanpak opereert de controversiële directeur Arjen Jonker van Rijksinrichting Den Engh. Nederland moet áf van de begrijpende hulpverlenersmentaliteit en respect, orde en gezag dienen hersteld te worden, zo vindt hij. Jonker en zijn team zorgen voor de heropvoeding van onze jongste criminelen waarin ze de individualiteit van de jongere ondergeschikt maken aan het groepsproces. Daarnaast laat hij een nieuw licht schijnen op integratieproblematiek. Tegenlicht keek mee achter de schermen van de zoektocht die Jonker als een moderne generaal Patton door ons land maakt.
Sociaal-cultureel filosoof Ad Verbrugge bepleit een fundamentele herbezinning op onze levenswijze. Want waar niets meer met moeite verkregen moet worden, is niets meer van waarde. Het wezen van de geïndividualiseerde samenleving verwoordt hij als volgt: “De wereld is er om door jou geconsumeerd te worden. We hebben een zeer op gemak en geneugten gebaseerde levenshouding. Het is belangrijk dat we inzicht krijgen in de individuele ontplooiing en zelfwording, want ons huidige concept van individualiteit en genot zal onze individualiteit te gronde richten”.
Elk jaar slagen een paar honderd Marokkanen er in de haven van Marseille te bereiken. Ze beginnen hun oversteek in Casablanca, en verbergen zich gedurende de overtocht in vrachtschepen. Drie dagen nauwelijks te eten en te drinken. Maar zodra ze vrij rondlopen in de straten van Marseille is dat snel vergeten en zijn de jongeren vooral opgetogen "het Franse paradijs" bereikt te hebben. Maar de realiteit dringt zich ogenblikkelijk op. Straatgeweld, stelen, eerste arrest…de jongeren hebben weinig geduld, ze zijn gekomen om geld te verdienen voor hun achtergebleven families.
In het licht van de onvermijdelijke herverkiezing van Poetin kijkt Tegenlicht terug op diens greep naar de macht vier jaar geleden. De bomaanslagen op twee flatgebouwen in Moskou zorgden in die tijd voor het creëren van een soort noodtoestand, waarin Poetin naar voren werd geschoven als sterke man. Poetin wist binnen een kwartier wie de daders van de aanslag waren: Tsjetsjeense terroristen. En zijn oplossing was een nieuwe oorlog te beginnen.
Een jaar geleden begon de oorlog in Irak en werd het regime van Saddam Hoessein ten val gebracht. Met de ontmaskering van Saddam’s dictatuur leek de internationale coalitie onder aanvoering van Amerika een onbetwiste overwinning te hebben binnen gehaald. Maar het werk begon toen pas. In Tegenlicht een schokkend relaas over een jaar lang ploeteren voor vrede en wederopbouw. Een geschiedenis van fouten en cultureel onbegrip bij de coalitie, tegenstand bij de Irakezen en wantrouwen bij iedereen.
In 1994 gloorde er hoop voor de bevolking van Haiti, die met de komst van Jean Bertrand Aristide als nieuwe leider, een einde zagen komen aan de dictatuur van 'Papa en Baby Doc' Duvalier. Inmiddels is Aristide (onder grote internationale druk) opgestapt en heeft hij zijn ballingsoord in de Centraal-Afrikaanse Republiek verlaten voor een bezoek aan Jamaica. Aristide zelf zou zich schuldig hebben gemaakt aan fraude, diefstal en nog veel meer. Hans Fels reisde voor Tegenlicht af naar Haiti, om daar zijn vriend Rassoul Labuchin, burgemeester van Port-au-Prince, te ontmoeten en de gebeurtenissen te volgen.
Men is huiverig voor alles wat een beetje moeilijk is. Ook de universiteit is gaan delen in de entertainmentcultuur van het moment. Het moet aardig zijn, toegankelijk, onderhoudend en vooral leuk. Zo sprak de criticus-essayist Kees Fens onlangs in een interview bij gelegenheid van zijn eredoctoraat in de letteren aan de Universiteit van Amsterdam. "Het woord leuk," zei hij, "kan ik niet meer horen."
In Miami is het grote aftellen begonnen. De Cubanen die in de afgelopen 45 jaar gevlucht zijn voor het socialistische experiment geloven er weer in. Het momentum is daar, of in elk geval dichtbij, zo hopen de ballingen in Miami. Cuba zal weer snel kunnen worden teruggenomen en opgebouwd, van communistische heilstaat tot Caribisch investeringsparadijs. In Miami, de plek waar 1,2 miljoen Cubaanse ballingen wonen, staan de Cubaanse organisaties, bedrijven en personen klaar voor de periode na Castro. Tegenlicht inventariseert de scenario's die men in Miami voor het Cuba na Castro voor ogen heeft en wat de mogelijke gevolgen zullen zijn voor het eiland en zijn bewoners.
Hij staat bovenaan de lijst van meest gezochte terroristen: Osama Bin Laden. Maar wie is eigenlijk deze schuwe, fragiele man? In Tegenlicht een ontmoeting met mensen die hem persoonlijk kennen. Mensen die met hem gewerkt en geleefd hebben.
'Democratie heeft ook zijn schaduwzijden. Deze worden echter maar zelden aan de orde gesteld. Wie dat doet stelt zich onmiddellijk bloot aan de kritiek dat hij uit de pas loopt met de ontwikkeling. Maar dat houdt in dat we onze tijd nooit volledig zullen begrijpen.' (Fareed Zakaria, De Toekomst van Vrijheid) In twee uitzendingen en een webspecial neemt Tegenlicht de democratie onder de loep. Want democratie geldt als het meest waardevolle export-produkt van het vrije Westen. Het wordt beschouwd als de ideale staatsvorm en het beste middel om de nationale veiligheid te bevorderen. Maar is democratie nog wel van deze tijd?
In deel 2 van de serie over de democratie richt Tegenlicht de aandacht op de VS. Hoe gaat de brenger van democratie in de wereld eigenlijk zelf om met haar democratische systeem?
Enron, Worldcom, Ahold, Parmalat, Tyco, Shell..... De laatste tijd is een stroom aan boekhoudschandalen aan het licht gekomen en het einde is nog niet in zicht. Topmanagers van beursgenoteerde multinationals 'are having a rotten time' (The Economist). Naast de aandacht van justitie, media en beleggers voor de fraudezaken, zijn de beurskoersen gekelderd en ook het publieke geweeklaag over bonussen en topsalarissen houdt maar niet op.
In de 'Riverside Conversations, deel 2' gaan de investeerders Jim Rogers en Marc Faber op bezoek bij Antony Burgmans, president-directeur van Unilever en voorzitter van de werkgroep 'Uitbreiding van Europa' van de European Round Table (ERT), het in Brussel gevestigde genootschap van president-directeuren van de grote Europese bedrijven. Rogers, Faber en Burgmans lichten voor Tegenlicht de toekomst van de Europese economie door.
Het was een ingetogen bijeenkomst, die eerste mei op het Domplein van Riga. Maar onder die uiterlijke kalmte waarmee Letland officieel toetrad tot de Europese Unie, schuilt een heftige emotie om met het verleden in het reine te komen. De vraag hoe daarmee om te gaan is voor de Letse kiezer zelfs een verkiezingsthema geworden, waarop hij bij de Europese verkiezingen van 10 juni zijn stem kan uitbrengen. Tegenlicht-programmamakers Rudi Boon en Hans Keller volgen het spoor terug van dit beladen thema, in een land dat door zijn omstreden verleden wordt achtervolgd tot in het verenigde Europa van vandaag.
Eind jaren negentig veroverde Big Brother Nederland. En daarna de rest van de wereld. Altijd met succes. Big Brother werd één van Nederlands grootste exportproducten. Niet wars van experimenten ging producent Endemol een samenwerking met de Saoedische zender MBC aan. Ze ontwikkelden een Arabische Big Brother-versie en vonden een Saoedische sjeik bereid miljoenen euro’s in het project te investeren. Tegenlicht-regisseur Sarah Vos vroeg en kreeg de unieke kans deze Arabische variant van Big Brother op de voet te volgen, vanaf de prille voorbereidingen ter plekke tot aan het onverwacht snelle einde.
Vorig jaar maakte programmamaker Jos de Putter voor Tegenlicht het opmerkelijke tweeluik "De zaak Milosevic", over de rechtszaak tegen Milosevic. De Putter bleef het niet onomstreden proces volgen en maakte een vervolg op de eerdere films. In "De zaak Milosevic vervolgd" is de verdediging aan zet. Het oordeel over de voormalige president van Joegoslavië lijkt nog steeds unaniem: Milosevic is schuldig en zal zich moeten verantwoorden voor zijn daden. Maar hoe sterk is de zaak?
Aan de vooravond van de machtsoverdracht van de Amerikanen aan de Iraakse interimregering, gaat Tegenlicht terug in de tijd, naar het begin van de oorlog in Irak. Terwijl de oorlog op het punt van uitbreken staat verdringen journalisten zich voor de poorten van het Arabische nieuwsstation Al-Jazeera in Qatar om te kijken hoe die zender zich voorbereidt op de naderende climax. Eén van hen slaagt erin verder te komen dan alle anderen - de Amerikaans-Egyptische documentairemaker Jehane Noujaim. Mede door haar Arabische afkomst weet zij het vertrouwen te winnen van een aantal medewerkers van Al-Jazeera, en ze krijgt toestemming om hen tijdens hun journalistieke werk te volgen gedurende de eerste weken van de oorlog. Een aantal kilometers verderop bevindt zich het perscentrum van het Amerikaanse leger, en ook daar volgt Noujaim enkele Amerikaanse journalisten, die dezelfde oorlog volgen, maar dan voor een heel ander publiek. Het resultaat is de documentaire "Control Room", een fascinerend beeld van de worsteling van zowel Amerikaanse als Arabische journalisten met de realiteit: aan beide zijden probeert men vanuit verschillend perspectief, de eigen versie van de waarheid naar buiten te brengen.
Het derde seizoen van Tegenlicht start met een uitzending over de voortdurende strijd in Kosovo. In 1999 kwamen de Serviërs en de Albanezen door bemiddeling van de VN, tot een staakt-het-vuren. Maar tot echte ontwapening van de bevolking kwam het niet, en daardoor smeult het conflict onderhuids nog altijd door. Een uitzending over de hypocrisie achter de vredesmissies van Amerika – want terwijl dat land bovengronds optreedt als bemiddelaar wordt ondergronds het conflict in stand gehouden doordat één partij, in dit geval de Albanezen, uit datzelfde Amerika grote hoeveelheden geld en wapens ontvangt.
“De Chinezen zullen harder lopen, sneller lopen en uiteindelijk ons voorbij gaan… en dat wil ik niet” (Minister Brinkhorst) Sinds Deng Xiaoping begin jaren ’80 het kapitalisme via een achterdeur naar binnen liet glippen, is China bezig met een onstuimige opmars in de wereldeconomie. China’s aandeel in de wereldhandel groeit snel, en de verwachting is dat dit pas het begin is. Begerig kijken Chinese bedrijven inmiddels over de grenzen van hun land. Op zoek naar nieuwe afzetmarkten zijn de eerste Chinese bedrijven al in Europa gearriveerd, en nog een hele reeks staat klaar om de oversteek binnenkort te maken. In Tegenlicht een beeld van het nieuwe ondernemende China. Een land dat veertig jaar communisme (althans in economisch opzicht) in rap tempo van zich afschudt en met hervonden trots het economisch wereldtoneel aan het veroveren is. Als China zich steeds beter thuis gaat voelen in deze geglobaliseerde wereld, hoeveel zorgen moeten we ons dan hier in Europa gaan maken?
Documentairemaker Pieter Fleury kreeg na maanden onderhandelen toestemming om in Noord-Korea te mogen filmen. De Democratische Volksrepubliek van Korea kennen we alleen als de schurkenstaat, met een beducht kernwapenprogramma en het stalinistische regime van Kim Jong-il, vijand van het Westen. Uniek aan de toestemming was dat Fleury mocht filmen op het niveau van het dagelijks leven, de familie, leven en werken. Ondanks het toeziend oog van de censor maakte Fleury daar op de vierkante milimeter een nooit eerder vertoond portret van een zwijgende, protestloze samenleving.
Wat ligt er naast de Bijbel op het nachtkastje van de premier? Wie is de inspirator van het normen- en waardendebat? Tegenlicht ging op zoek naar de intellectuele vader van Jan Peter Balkenende en vond in San Francisco de Amerikaanse socioloog en gemeenschapsdenker Amitai Etzioni. Onder meer Blair, Clinton, Kohl en Fischer gingen Balkenende voor in het raadplegen van deze eminente maar enigszins ongrijpbare wetenschapper.
Tegenlicht maakte een documentaire over drie Amerikaanse soldaten op die zwaargewond raakten in Irak. Zonder armen of benen, blind en in alle gevallen getraumatiseerd moeten ze een nieuw leven beginnen in een land dat meer en meer twijfelt aan de juistheid van deze oorlog.
Het conflict in Darfur, Sudan is sinds begin vorig jaar hevig opgelaaid. Meer dan vijftigduizend doden zijn er gevallen en honderdduizenden mensen zijn op de vlucht geslagen.Tegenlicht volgt de speciale vertegenwoordiger voor Sudan van de VN: Jan Pronk.
Het College van B&W in Rotterdam stelde in december vorig jaar een reeks maatregelen voor om meer grip te krijgen op de instroom van kansarmen naar de stad: Rotterdam Zet Door. Eén punt sprong er duidelijk uit: de onderkant van de woningmarkt heeft een aanzuigende werking die ongewenst is. Het is het domein van de malafide makelaars, de particuliere (illegale) kamerverhuurders en de huisjesmelkers. In De regels en het spel een portret van partijen die elkaar geen duimbreed wensen toe te geven.
Fair and Balanced luidt de slogan van het Fox News Network, een van Amerika’s grootste nieuwszenders. De nieuwszender geeft hiermee aan de deugd van de neutraliteit hoog in het vaandel te dragen. In Outfoxed wordt de zeepbel van zelfverklaarde objectiviteit echter stevig doorgeprikt.
Scheiden is steeds gewoner maar toch is de schade die kinderen daardoor ondervinden steeds ernstiger. Dat stellen de gezinssociologen Spruyt en De Hoog. Vooral het doorruziën na een scheiding veroorzaakt vermijd- en verwijtbare schade, zo stellen de onderzoekers. De toegenomen schade verklaren ze uit het feit dat de moderne gezinnen meer gesloten zijn geworden terwijl de samenleving steeds opener wordt. Minder familiebemoeienis, minder steun en correctie door de omgeving, kerk, huisarts of buurt.
In de documentaire MAMMA PLEASE CALL ME wordt het ‘transnationale’ gezinsleven geportretteerd van de Filippijnse Emma, die in Londen woont, en haar twee kinderen Hannah (16) en Tsino (7) die in Manilla wonen. Emma werkt samen met haar moeder als werkster en nanny in Londen. Zij heeft haar kinderen op de Filippijnen achtergelaten en de dagelijkse zorg voor hen overgedragen aan familieleden en nanny’s. Ze belt en smst veelvuldig. In de film staat de manier waarop Emma op duizenden kilometers afstand haar gezinsleven overeind probeert te houden centraal.
Er is bijna geen kwaal meer of er is wel een behandeling voor. In de vorige eeuw heeft de medische wetenschap een triomftocht gemaakt die minstens zo ingrijpend geweest is als de industriële revolutie. Maar het heeft ook gemaakt dat iedereen die iets mankeert, een behandeling eist. Inmiddels is het medische systeem vrijwel helemaal ingericht op het vervullen van die wensen, met als gevolg dat aan de ene kant dat de gezondheidszorg onbetaalbaar is geworden en dat aan de andere kant elke onvrede en elk ongemak de naam van een ziekte moet hebben. Dokter, u maakt me ziek! gaat over mensen die aanlopen tegen èn meewerken aan het verschijnsel dat veel ziekte gedrag is en verzoorzaakt wordt door behandelaars en maatschappij.
Moet Turkije lid worden van de Europese Unie? Het debat over deze vraag wordt nu overal gevoerd, maar in feite is de afspraak dat Turkije lid zal worden al in 1963 en opnieuw in 1999 en 2002 uitdrukkelijk gemaakt. Er zijn hooguit nog voorwaarden aan de toetreding te verbinden. Aan minister Bot van Buitenlandse Zaken de schone taak om dat uit te leggen aan journalisten, kamerleden en regeringsleiders van de Europese landen, die zich op hun beurt met toenemende argwaan bij de burgers geconfronteerd zien.
De ontluisterende film Sahara express volgt de 25-jarige Jonas en Roland uit Benin tijdens hun heilloze onderneming Europa te bereiken. Sahara express confronteert de kijker op indringende wijze met de ellende die de jongens doorstaan in de poging hun droom te verwezenlijken.
In de week van 18 januari heeft Tweede Kamerlid Ayaan Hirsi Ali haar werk in de Kamer hervat. Met haar komst zal het debat over moslimextremisme opnieuw en met verhevigde aandacht aan de orde worden gesteld. Reden voor Tegenlicht om te kijken hoe een samenleving omgaat met het grootste conflict uit haar tijd. Felix Rottenberg, Kees Beekmans, Afshin Ellian en Geert Mak onderzoeken of er een gemeenschappelijke strategie valt te bedenken om de gematigde moslimgemeenschap uit handen te houden van het islamitisch fundamentalisme, en of er een ‘verlicht islam’ mogelijk is.
We weten allemaal hoe de Amerikanen het zich hadden voorgesteld; het brengen van vrijheid en democratie in Irak. Maar hoe ging het echt? In Tegenlicht een reconstructie met de hoofdrolspelers vanaf het moment dat Bush op 1 mei 2003 op het vliegdekschip het einde van de oorlog verklaarde: Mission Accomplished, tot aan de aftocht van Paul Bremer in de helicopter in juni 2004.
Wat bezielt de Osama’s van deze wereld? Wat beweegt mensen om met de koran in de ene en het geweer in de andere hand onze wereld te vuur en te zwaard te bestrijden met als enig argument De Waarheid? Wat drijft mensen die bereid zijn hun leven op te offeren in de heilige overtuiging dat dat de enige manier is om de wereld zoals zij die willen te redden of te veroorzaken? Wat is er zo onweerstaanbaar aan de geur van het paradijs? Dat zijn de dringende vragen waarmee de twee Poolse filmmakers Marcin Mamon en Mariusz Pilis nu al meer dan tien jaar de wereld rondreizen. Onderweg spraken zij met strijdheren en clanleiders, met emirs en mullahs, met terroristen en ‘godfathers’. In TegenlichtThe Smell of Paradise een road movie, een persoonlijk avontuur, niet zonder risico, dat begint in Tsjetsjenië, in 1995, en dat eindigt in Waziristan, aan de Afghaans-Pakistaanse grens, in de zomer van 2004.
Vanwege de Patriot Act mag hij niet doceren in de VS, en in Frankrijk wordt zelfs de vraag gesteld of hij een spreekverbod zou moeten krijgen. Tariq Ramadan: hoogleraar in de filosofie, geboren in Zwitserland, van Egyptische komaf, en telg uit een familie die gelieerd is aan de Moslim Broederschap. In Frankrijk is hij beticht van antisemitisme, spreken met dubbele tong, en het niet afwijzen van radicale stromingen binnen de islam. Tegenlicht ondervroeg Ramadan op zijn ideeën: hoe verhoudt de islam zich tot de moderniteit? En: kan de islam een rol spelen in kwesties van zingeving? Iets wat Europa in haar huidige waardencrisis serieus onder ogen zou moeten zien, aldus de Franse islamoloog Olivier Roy, die eveneens geïnterviewd wordt.
Ouderdom is een ziekte die bestreden kan worden. Wereldwijd zijn er de afgelopen jaren anti-verouderings instituten ontstaan die zich richten op het bestrijden van de aftakeling van het lichaam. Oud worden met een gezond lichaam, dat is het doel. Klinieken die mensen anti-verouderings programma’s aanbieden schieten in de Verenigde Staten als paddestoelen uit de grond. Het klinkt als een nieuwe hype maar de medische wereld lijkt er steeds meer van overtuigd te raken dat het lichaam zeer goed te onderhouden is. Het mag misschien science fiction lijken, maar sommigen beweren serieus dat de medische ontwikkelingen dermate snel gaan dat op termijn veroudering te stoppen is.
'Europe: a beautiful idea?'. Dat was de overkoepelende titel van de reeks internationale conferenties tijdens het Nederlandse EU-voorzitterschap, georganiseerd door het Nexus -instituut, in samenwerking met premier Balkenende's ministerie van Algemene Zaken en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Tijdens de conferenties debatteerden zowel 'denkers' als 'beslissers' over de betekenis en politieke relevantie van 'het Europese beschavingsideaal en zijn waarden in de Europese Unie van de 21ste eeuw'. Op de afsluitende conferentie in Rotterdam, ook wel aangeduid als de ‘Europese intellectuele top’, kreeg ook een aantal denkers vanachter het voormalige IJzeren Gordijn het woord.
Een jaar na de rozenrevolutie in Georgië is het tijd om een eerste balans op te maken. Slaagt de jonge, veelal in het Westen opgeleide regeringsploeg van president Saakasjvili erin de voormalige Sovjet Republiek op poten te krijgen? In de zomer van 2004 vroeg Saakasjvili de Georgisch-Russische oligarch en multimiljonair Kakha Bendookidze of hij voor zijn geboorteland wilde doen wat hij voor de zware industrie in Rusland had gedaan: de zaak economisch gezond maken. Bendookidze nam de handschoen op, en als Minister, speciaal belast met de hervorming van het land, stelde hij zich een schijnbaar eenvoudig doel: privatiseren, zoveel mogelijk (buitenlands) geld aantrekken en Georgië tot het bruisend hart van de regio maken. “Georgië is bereid alles te verkopen, behalve zijn geweten”, liet hij de wereld weten.
Op 6 april 1994 werd het vliegtuig van president Habyarimana van Rwanda neergeschoten. Dit was het startsein van een genocide, waarbij in enkele maanden tijd meer dan 800 duizend Tutsi’s op gruwelijke wijze werden vermoord door Hutu’s.
Het VPRO televisieprogramma Tegenlicht en de Stichting Drugsbeleid (een groep van onafhankelijke deskundigen) organiseren een 'virtueel proces' tegen de Staat der Nederlanden waarin geëist wordt dat de Staat het verbod om drugs te produceren, te verkopen en te gebruiken intrekt, en dit verbod vervangt door een stelsel van regulering voor voornoemde handelingen, zodanig dat deze aan de criminaliteit worden onttrokken en dat aan de consumenten de gebruikelijke productbescherming wordt geboden (aldus de dagvaarding). Kortom: moeten de handel in en het gebruik van alle verdovende middelen vrijgegeven worden? Toonaangevende juristen zullen zich over deze kwestie buigen.
Terwijl Nederland wanhopig op zoek is naar zijn wortels en zijn bronnen, worden hele woonwijken tegen de vlakte gegooid en grondig geherstructureerd. Binnen enkele decennia zal iedere tastbare herinnering aan hoe het in die wijken vroeger was, zijn weggevaagd. Vooral de woningbouw uit de periode van de wederopbouw moet het ontgelden. De slopers van nu waren de bouwers van toen: de woningcorporaties. Honderd jaar geleden opgericht om de armen te huisvesten, staan zij nu als verzelfstandigde marktpartij vooraan bij wat zij als hun nieuwe historische missie beschouwen: Nederland bouwrijp te maken voor de woonwensen van de toekomst.
'Tot elkaar veroordeeld' speelt zich af in extra beveiligde gevangenissen in Israël, die speciaal belast zijn met de bewaking van militante Palestijnen. De makers kregen voor het eerst en exclusief toegang tot Israël's zwaarbewaakte staatsgevangenissen. Alle spanningen die het Midden-Oosten conflict kenmerken komen in de film aan bod, maar dan extra uitvergroot door het strenge gevangenisregime. Het Midden-Oostenconflict in een notedop.
Programmamaker Wen-jie Qin, afkomstig uit China, won een half jaar geleden de Tegenlicht prijsvraag voor nieuw talent. Ze won de prijs met een uniek voorstel: een documentaire maken over het Nederlandse inburgeringsprogramma, waaraan ze als nieuwkomer zélf deelneemt.
Iran doet er alles aan mee te tellen als nucleaire mogendheid. De laatste vergadering van het Internationale Atoomagentschap in Wenen besloot echter anders. Welke krachten spelen op het moment dat Iran niet mag toetreden tot The Nuclear Club? In deze Tegenlicht uitzending een poging tot een antwoord.
Dat het leven onder Saddam Hussein geen pretje was weet iedereen. Overdag maakte hij zijn volk het leven zuur, maar ook ‘s avonds thuis viel er niet aan hem te ontsnappen. Urenlang kon je op TV elke verrichting van de grote leider gadeslaan. Met bijbehorend jubelend commentaar. Als de val van de dictator ergens voor een revolutie heeft gezorgd is het wel op televisie. Regisseur Roel van Broekhoven stelde voor Tegenlicht een avondje Iraakse televisie samen.
Libië is sinds een jaar hard op weg salonfähig te worden en lijkt niet meer in het rijtje van schurkenstaten thuis te horen. Dat bleek toen in maart 2004 Tony Blair plotseling de Libische leider Khadafi bezocht. Op zijn beurt bracht die een maand later weer een bezoek aan de Europese Gemeenschap. Terwijl in Irak een oorlog gevoerd moest worden om massavernietigingswapens te vinden, leverde Libië de zijne vrijwillig in. Inmiddels zijn bijna alle sancties tegen Libië opgeheven. Wat is hier aan de hand? Voor het antwoord op deze vraag volgde Tegenlicht het afgelopen jaar een aantal nabestaanden van de aanslag op het PanAm vliegtuig dat in 1988 boven het Schotse Lockerbie ontplofte.
'Help ons het draagvlak in de samenleving te versterken in plaats van verpleeghuizen door verscherpt toezicht en verwijten tot instituten van verdriet en ellende te maken', schrijft Thed van Kempen, directeur van het Hoogeveense verpleeghuis Weidesteyn aan staatssecretaris Ross van VWS, als hij na jaren stroomlijnen, maar ook afbouwen van de verzorging in zijn verpleeghuis besluit een brief te schrijven. Tegenlicht volgt de manmoedige pogingen van een burgemeester in oorlogstijd om zijn verpleeghuis op verantwoorde wijze draaiende te houden.
Regisseur Nahid Persson ontvluchtte 17 jaar geleden Iran. Toen zij enkele jaren geleden Iran weer bezocht, was zij verbijsterd over de chaos in haar land, de wijdverspreide prostitutie en het immense drugsgebruik. In haar film Tippelen in Teheran volgt zij twee vrouwen, Minna en Fariba, beiden prostituee en drugsverslaafd, in hun dagelijkse leven.
Op 12 september buigt de Tweede Kamer zich over het door Medy van der Laan voorgestelde nieuwe omroepakkoord. Reden voor Tegenlicht om te bezien of in het beoogde omroepbeleid voldoende waarborgen blijven bestaan voor inhoudelijk hoogstaande televisie. Felix Rottenberg houdt wederom open huis in zijn Wolkenkrabber, voor een zoektocht naar de toekomst van kwaliteit.
Vier jaar na de val van de Twin Towers lijkt West-Europa ‘aan de beurt’. Afgelopen zomer werd vooral het Engeland van Tony Blair geconfronteerd met de gewelddadige overtuigingen van het radicale reborn islamisme. En weer blijkt een patroon zichtbaar in de daderprofielen: ‘de geur van het paradijs’. Nu ook Nederland de adem inhoudt is het eens te meer tijd om verdieping aan te brengen in onze kennis van de nieuwe vijand. Voor Tegenlicht reden om het tweeluik De geur van het paradijs te herhalen, dat in fraaie beelden op zoek gaat naar het voor ons zo uitheemse denken en geloven. Een denken en geloven dat inmiddels tot veel terreur heeft geleid, en voor permanente dreiging zorgt.
Dat de G8 niet genoeg heeft opgeleverd, moeten we de politiek niet aan rekenen, maar slechts onszelf. We hebben nog steeds niet voldoende mensen op de been weten te krijgen.Aldus U2 zanger Bono in Tegenlicht. Samen met econome en activiste Noreena Hertz analyseert hij hoe het staat met de bereidheid in de wereld om het armoedeprobleem blijvend aan te pakken.
Wat twintig jaar geleden nog onmogelijk leek, is vandaag de dag wél haalbaar: het beëindigen van de ergste armoede op de wereld. Dit is tenminste de vaste overtuiging van de Amerikaanse ontwikkelingseconoom Jeffrey Sachs. Tegenlicht presenteert een portret van de man op wie velen hun hoop hebben gevestigd: wat is precies zijn aanpak en waarom is er een kans van slagen?
Deze week presenteerde de VN-onderzoeker Detlev Mehlis zijn langverwachtte onderzoeksrapport naar de moordaanslag op de Libanese oud-premier Rafik Hariri. In het rapport wordt geconstateerd dat de Syrische veiligheidsdienten en andere hooggeplaatste Syrische functionarissen betrokken zouden zijn geweest bij deze moordaanslag. Ook de Libanese president, Emile Lahoud zou op de hoogte zijn geweest van de moordaanslag op Hariri. In Tegenlicht de achtergronden en een reconstructie van deze politieke moord aan de hand van gesprekken met de meest nauw betrokkenen personen, zoals onder anderen oppositieleider Walid Jumblatt, persoonlijke vriend en minister van Telecommunicatie Marwan Hamade, en politicoloog en oud-minister van Onderwijs en Cultuur Ghassan Salame.
'Vrouwen zijn de gelijken van mannen. Of zoals de profeet zei: Goede mannen eren vrouwen en alleen slechte mannen beledigen hen.' Mohammed VI, Koning van Marokko
Leven we op een zeepbel? Kan de zwaar in de schulden geraakte Amerikaanse economie instorten en ons, Europeanen, meesleuren in de vrije val? Zijn de dagen van wereldmunt dollar geteld? En is een herhaling van de crisisjaren dertig echt zo ondenkbaar? VPRO's Tegenlicht en NRC Handelsblad presenteren in nauwe samenwerking hun eerste proeve van 'stel dat'-journalistiek. Stel dat op een dag de dollar valt. In een scenario dat zich ontrolt in 24 uur buitelen waarheid en fictie over elkaar heen. Om negen uur 's morgens krijgt een handelaar in Singapore de opdracht om een grote hoeveelheid dollars te verkopen, waarmee hij een ongekend diepe val van de dollar in gang zet. Uur na uur zien we hoe de wereld daarop reageert. Aan het eind van de dag staat correspondent Twan Huys handenwringend voor de camera in Washington, Chinezen maken zich op voor een mogelijke oorlog, en in Amsterdam kan een vrouw haar taxi alleen nog maar betalen met drie pakjes sigaretten.
De Publieke Omroep moet steeds verder bezuinigen omdat de reclame-inkomsten afnemen. Den Haag wil de tegenvallers niet compenseren en daarom zijn er nu serieuze plannen voor een Publieke Omroep naar commerciële snit. Dus met de kijkcijfers als overheersende maatstaf, om daarmee reclamegelden binnen te halen.
Kan aandacht genezen? Frank Vijg, directeur van Meavita Thuiszorg in Den Haag (3500 medewerkers) denkt van wel. Vijg halveerde met de methode 'paaltjes slaan' in een jaar het ziekteverzuim van zijn thuiszorgorganisatie. Elke dag 180 mensen méér aan het werk, en het einde is volgens Vijg nog niet in zicht.
In de Colombiaanse burgeroorlog vechten sinds jaar en dag linkse guerrillabewegingen, regeringstroepen en rechtse paramilitaire groeperingen een uitzichtloze strijd. De laatste jaren heeft het strijdtoneel zich meer en meer naar stadswijken verplaatst, waar guerrilla's en paramilitairen de dienst uitmaken. Stadsbendes sluiten zich aan en het nationale conflict is daardoor veranderd in een wrede stadsoorlog waarin wijken tegen elkaar vechten.
In Zuid-Afrika leven ca. 46 miljoen mensen, aangenomen wordt dat thans 6.3 miljoen Zuid-Afrikanen HIV-besmet zijn, in 2003 bedroeg dat aantal nog 5.3 miljoen. Jaarlijks sterven ca. 350.000 Zuid-Afrikanen aan de gevolgen van AIDS. Als gevolg hiervan floreert de begrafenisindustrie en barsten de begraafplaatsen uit hun voegen.
'Wat kán ik eigenlijk? Waarin ben ik beter dan anderen? Ben ik te duur?' In hoeverre is de werkende Nederlander opgewassen tegen de kracht van de globalisering in de 21ste eeuw? Tegenlicht onderzoekt de verreikende consequenties van breedbandverbindingen, kostenbesparingen en outsourcing voor onze banen, beroepen, ondernemingen, en voor onze vangnetten en zekerheden. Wat is úw ego-bv eigenlijk waard, op die nieuwe wereldmarkt?
De Nederlandse economie staat er – met oog op de toekomst - weinig florissant bij. India, China, Brazilie, Oost-Europa, ze zijn goedkoper, ambitieuzer en inventief. Laag geschoolde arbeid verlaat rap ons land en hooggekwalificeerde kennis is allang niet meer een zaak van het westen alleen. Wat betekent dit voor de Nederlandse economie, voor de ondernemer, voor de verzorgingsstaat? Wat is in de globaliserende wereldeconomie verstandig Nederlands ondernemerschap?
Niemand kan zich voorstellen dat het plotseling oorlog is. Dat er van de een op de andere dag tanks door de straten rijden en er bommen vallen. Ook de drie Tsjetsjeense vrienden Ramzan, Roeslan en Islam niet. Maar het overkwam hen en hun familie wel. Een van de drie, Ramzan, die als cameraman werkt, legt hun leven en de onbegrijpelijkheid van de oorlog vast. De komende twee weken in Tegenlicht een schokkend, soms hilarisch maar vooral ontroerend verslag van hun leven in oorlog en vrede. Een leven dat twee van hen met de dood zullen bekopen.
Op 7 maart zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Extreem rechts, samengegaan in de Nederlandse Volks Unie, doet er aan mee. Wie bevolken de Nederlandse Volks Unie? Wat is hun netwerk? Wat zijn de internationale contacten? Wat zijn hun ideeën en wat zijn hun kansen? In ‘Voor volk en vaderland’ volgt Tegenlicht-regisseur Rob Schröder drie radicale jongeren, en probeert te begrijpen wat hen bezielt.
Breda Noord werd eind jaren ’60 gebouwd als sociale nieuwbouwwijk voor de vele woningzoekende jonge gezinnen. Onder het motto: licht, lucht en ruimte verrees een wijk vol hoop en verwachting. De afgelopen decennia is de samenstelling van de wijk ingrijpend veranderd en heeft de verwachting plaatsgemaakt voor achterstallig onderhoud, drugsoverlast, botsende levensstijlen. De onvrede over de problemen is ondertussen tot de politiek doorgedrongen en de bestuurders lanceren het ene naar het andere plan om de leefbaarheid in de buurt terug te brengen. Maar wie gelooft er (nog) in?
De Ugandese Steven krijgt politiek asiel in Denemarken. Hij claimt ooit als kindsoldaat geronseld te zijn door het Ugandese leger, gedeserteerd en nu op de vlucht voor represailles. De Deense regisseuse Mette Zeruneith ontfermt zich over hem. Steven blijkt een zoon te hebben die hij naar Denemarken wil halen. Ze helpt hem en besluit tot het maken van een hartverwarmende documentaire. Dan verdwijnen Steven en zijn zoon van de wereld. En de werkelijkheid blijkt volstrekt anders dan gedacht.
Wat betekent klimaatverandering voor de inwoners van een land dat grotendeels onder NAP ligt? Zullen de gevolgen van de klimaatontwikkelingen de huidige generatie raken? Of de eerstvolgende? Moeten de inwoners van Nederland vaart maken met onorthodoxe keuzes wat betreft hun huisvesting? Hoe weerbestendig is Nederland? Programmamaker Gijs Meyer Swantee meet voor Tegenlicht Nederland eens flink door, op zoek naar de klimaatbestendigheid van de Nederlandse burgers. En doet onderweg een opmerkelijke ontdekking: klimaatverandering blijkt booming business te zijn.
Geen sector is in zo’n diepe impasse geraakt als de ruimtelijke ordening, meent landschapsarchitect Adriaan Geuze. Zo ziet hij met lede ogen dat het Groene Hart wordt opgegeven; dit unieke landschap van duizend jaar oude veenpolders met zijn ‘goddelijke licht’ dreigt definitief te bezwijken onder de ambities van wethouders en projectontwikkelaars.
‘Vrouwenhandel roept afschuw op bij beleidsmakers, journalisten, politici en burgers. Maar in de praktijk blijft er weinig over van die reactie. Vrouwenhandel heeft zich in Nederland genesteld, schouder aan schouder met de onverschilligheid en in stand gehouden door de politiek en samenleving’. Dit zegt de Nederlandse juriste en onderzoeksjournaliste Ruth Hopkins in Tegenlicht in de documentaire Seksslavinnen. Hopkins is de auteur van het recent verschenen boek over vrouwenhandel: ‘Ik laat je nooit meer gaan’.
In de reeks Opinie en Gesprek spreekt VPRO-programmamaker Chris Kijne met opinieleiders uit binnen- en buitenland. De reeks, een samenwerking tussen de VPRO en NRC-Handelsblad, is maandelijks te zien op het digitale documentairekanaal Holland Doc en nu ook voor het eerst in VPRO's Tegenlicht. Naar aanleiding van het verschijnen van het nieuwste boek van Francis Fukuyama, waarvan in NRC op zaterdag 8 april voorpublicatie verschijnt, praat Chris Kijne met de Amerikaanse politieke denker . Eens een belangrijk boegbeeld van het Amerikaanse neoconservatisme, maar nu fel criticaster van de draai die Bush cs. aan het neoconservatieve gedachtegoed hebben gegeven.
In Tegenlicht een exclusief interview met de Amerikaanse diplomaat Paul Bremer, de speciale afgezant van President Bush in Irak van mei 2003 tot juni 2004. In een openhartig gesprek kijkt Bremer terug op zijn periode in Irak. Hij vertelt over de lessen die hij daar geleerd heeft en de fouten die er gemaakt zijn.
De bestuurders van Ahold staan deze maanden terecht wegens oplichting en fraude. Was daar sprake van haantjescultuur? Van gevaarlijke 'group think'? En was het financiële geknoei misschien achterwege gebleven als er ook een vrouw in de Raad van Bestuur had gezeten? In Tegenlicht vraagt Felix Rottenberg zich af wat er aan de hand is in Nederland. Waarom zijn vrouwen afwezig in het centrum van de economische macht? Missen zij de passie en ambitie om op hoog niveau leiding te geven en beslissingen te nemen? Of houden mannen de deur dicht? En wat zijn hiervan eigenlijk de gevolgen? Kortom: kan een gezonde multinational zich anno 2006 een monocultuur van blanke, heteroseksuele 55+ heren in de top nog wel veroorloven?
Wat als alle informatie in de wereld gecategoriseerd en gemakkelijk doorzoekbaar zou zijn? Wat als al het nieuws van over de hele wereld, alle boeken, geschreven teksten, foto’s en video die er bestaan op één plaats in de wereld verzameld zou worden, en overal beschikbaar zou zijn? Dat is precies het doel van Google, en het bedrijf zal er niet lang meer over doen om dit te verwezenlijken. Via de bekende zoekmachine, via Google Earth, waarin alle mogelijke informatie ingedeeld wordt op geografische locatie. Maar bijvoorbeeld ook via Google Books, een project waarbij Google complete bibliotheken digitaliseert.
Wat wilt u liever, tot in lengte van dagen bang zijn voor achtergelaten rugzakken in de trein, of toch een voorzichtige verkenning van eventuele mogelijkheden tot dialoog met radicale Arabische groepen, en uiteindelijk misschien zelfs met Al Qaeda? Tegenlicht neemt een voorschot op de toekomst en peilt de mening van vijf deskundigen, die vanuit hun specifieke terrein een perspectief schetsen op de huidige impasse.
‘Hoe begin je een revolutie’ is het verhaal van twee jonge politieke activisten, Murad en Emin, die proberen een vreedzame revolutie in Azerbeidjan te organiseren. Ze zijn geïnspireerd door recente ontwikkelingen in Servië, Georgië en Oekraïne waar het de oppositiepartijen lukte via vreedzame oranje en rozen-revoluties de nationale dictators te verdrijven.
Hoe organiseer je digitale verkiezingen in een Afrikaans land, waar nog nooit gestemd is? In Tegenlicht een portret van de wanhopige poging van België, de EU, de VN en Kongo zelf om het land verkiezingsklaar te maken.
Op 14 december 2004 krijgt George Tenet, het voormalige hoofd van de CIA, uit handen van President Bush persoonlijk de prestigieuze 'Presidential Medal of Freedom'. Veel CIA-medewerkers reageren verbaasd: niet lang daarvoor had Tenet zijn ontslag aan moeten bieden omdat zijn informatie over massavernietigingswapens in Irak niet bleek te kloppen. Op basis van die foute informatie had Colin Powell de VN toegesproken en de weg vrijgemaakt voor een aanval op Irak. De documentaire 'Het schimmenspel na 11 september' legt de machtstrijd bloot tussen de CIA en vice-president Dick Cheney. Cheney wilde na 11 september koste wat kost bewijzen hebben om Irak aan te kunnen vallen. Een tijdlang hield George Tenet vol dat de CIA geen bewijs voor massavernietigingswapens kon vinden. Uiteindelijk bezweek hij onder de druk van Cheney en Rumsfeld en ging om. Tot grote woede van veel CIA-medewerkers.
Het is zes uur ’s morgens. Othman Amarnis, 27 jaar, gaat de dienstingang van een groot kantoorgebouw in het centrum van Den Haag binnen. Hij vertelt de bewaker dat hij een afspraak heeft met het schoonmaakbedrijf en loopt door. Hij stapt een willekeurige lift in en loopt zoekend over de nog verlaten kantoorvloeren. Wanneer hij een eenzame schoonmaker ziet stelt hij zich voor en zegt: “Hallo, Othman Amarnis FNV bondgenoten, mag ik even met u praten?” De schoonmaker kijkt hem niet begrijpend aan. “I am from the union, I fight for you!” herhaalt Othman. De schoonmaker kijkt verschrikt om zich heen en gebaart Othman met hem mee te gaan naar een diepe kast voordat hij iets durft te zeggen...
Het Jongerenloket Rotterdam ligt midden in het Rotterdamse Centrum van de stad. Buiten, tussen de rijbanen van de Westblaak in, oefenen jongeren op een skatebaan en dromen van beroemd worden. Binnen, in het Jongerenloket, hebben het Centrum voor Werk en Inkomen en de gemeente Rotterdam (o.a. de Sociale Dienst) hun krachten gebundeld om te doen wat mogelijk is voor werkzoekende Rotterdammers van 16 tot 23 jaar. In Tegenlicht een verslag vanuit de spreekkamers van het jongerenloket. Hier wordt zichtbaar hoe de kansen om te slagen, in onze maatschappij anno 2006, er voor veel jongeren uitzien. Alle variaties passeren de revue: ze zijn te snel van school gegaan, nemen dan een schoonmaakbaantje of werk in een supermarkt, worden te duur en willen nu een uitkering. Of: ze hebben ingeklemd tussen twee ruziënde ouders geleefd en niet de mogelijkheid gehad om zich te ontwikkelen, maar wel een enorme motivatie om er iets van te gaan maken: help mij!
De grens tussen Mexico en de VS is waarschijnlijk de meest gesloten en zwaarst bewaakte ter wereld. Duizenden kilometers prikkeldraad, betonplaat, camera’s, hekwerk, uitkijkposten, 4wheeldrives, verrekijkers en kaki uniformen met aan de andere kant duizenden reikhalzende Mexicanen hunkerend naar een mogelijk beter bestaan. Het verdedigingswerk is echter op een punt onderbroken en open. Want dat stukje Amerika is in Indiaanse handen. Bovendien is het woestijn, de Sonora woestijn en geldt als levensgevaarlijk en volstrekt onbegaanbaar.
'Mussolini definieerde fascisme ooit als het samengaan van de macht van het kapitaal en de politieke macht. Wat het huidige Amerika betreft kan je daar nog aan toe voegen: de macht van evangelische christenen en de macht van de media. Alles werkt daar samen in de van God gegeven Amerikaanse missie om de grondstoffen van de wereld te beheersen.'
In de jaren zeventig verliest kritisch links terrein; niemand gelooft meer in de revolutie. In plaats van partijgebonden groepen als Maoïsten, Leninisten en Marxisten ontstaan nieuwe activistische bewegingen die opkomen voor vrouwenrechten, homo's, dieren, huisvesting en de Derde Wereld. Ze vechten tegen kernenergie en voor een beter milieu. Met succes bestrijden tientallen actiegroepen sociale misstanden. Ze slagen erin om een aantal wezenlijke veranderingen in de maatschappij door te voeren. Er kwamen geen kruisraketten, bont werd afkeurenswaardig, vrouwen kregen het recht op abortus, homo's mogen huwen en Zuid-Afrika werd verlost van het apartheidsregime.
Toen hij de Iraanse president Ahmadinejad hoorde verklaren dat de Holocaust een verzinsel was, dacht de Amerikaanse journalist Thomas Friedman: zou Ahmadinejad dat ook durven zeggen als de olieprijs 20 dollar per vat was, in plaats van 60 dollar? En dat zelfde dacht hij toen hij president Chavez van Venezuela tegen George Bush en Tony Blair hoorde zeggen dat ze naar de hel konden lopen.
Deel II van het tweeluik Energy War zal zich richten op de toekomst. Hoe ziet de nieuwe wereldkaart er in ongeveer 2020 uit, als de olie over haar piek heen is? Tegenlicht begeeft zich in het hol van de leeuw: oliegigant Saoedi-Arabië, op zoek naar de eerste tekenen van de Age of Renewables. Hoe bereidt het “Oil-Kingdom” zich voor op de 21e eeuw? Voormalig onderminister van Elektriciteit Dr. Abdulrahman Al Zamil blijkt een verrassende visie te hebben op zonne-energie en olieverbruik.
Er lijkt iets grondig mis met de Tweede kamerverkiezingen 2006. Een groeiend aantal critici vindt dat de campagne "nergens over gaat". Wat het "feest van de democratie" had moeten zijn, wordt door velen calvinistisch tegemoet getreden, zonder de illusie zich met hun stem uit te spreken over de belangrijke vraagstukken van deze tijd. De politici verweren zich heftig tegen deze kritiek. Premier Balkenende sprak onlangs smalend van "een klagende intelligentsia over het niveau van de politiek, je kunt er de klok op gelijk zetten". Heeft Balkenende gelijk en gaat het om niet meer dan voorspelbare, rituele kritiek? Of is er dit keer meer aan de hand dan met de Nederlandse democratie?
De Venezolaanse president Hugo Chávez is op 58-jarige leeftijd overleden. Tegenlicht maakte in 2006 een aflevering over de ideeën van de zelfverklaarde uitvinder van het 'socialisme van de 21e eeuw'.
In Tegenlicht het aangrijpende verslag van de gang van zaken in het belangrijkste Amerikaans militair hospitaal in Irak. In de zwaarbewaakte groene zone in Baghdad worden dagelijks tientallen –zwaargewonde - Amerikaanse soldaten binnen gebracht. Artsen, verplegers en priesters proberen de voortdurende stroom aan gewonde soldaten te behandelen, in leven te houden en bij te staan.
Een aantal jaar geleden maakte Leonard Retel Helmrich, in opdracht van Tegenlicht, een film in Indonesië, dat toen werd opgeschrikt door een aantal terroristische aanslagen. In Vlucht uit de hemel schilderde hij een portret van een ‘pesantren’, een islamitisch jongensinternaat op Centraal Java en slaagde er zo in een inkijk te geven in de wereld van een gematigde islamitische gemeenschap.
Anders dan gebruikelijk heeft de Tegenlicht van Nieuwjaarsavond 2007 de vorm van een magazine. Wat gaat er volgens ons zoal spelen in het komende jaar? Met Felix Rottenberg als moderator presenteert de redactie 'work in progress': capita selecta uit de komende episodes, voor zover daar nu al aan wordt gewerkt:
In januari 2002 werd de Amerikaanse Wall Street Journal correspondent Daniel Pearl ontvoerd in Karachi, Pakistan. The Journalist and The Jihadi - The Murder of Daniel Pearl volgt het spoor terug van Pearls laatste levensjaren en van de radicalisering van moslimstrijder Omar Sheikh in diezelfde periode.
Wat begon als een mogelijke voedselvergiftiging liep binnen enkele weken uit op een wreed spektakel met enorme politieke proporties; Aleksander Litvinenko, voormalig lid van de Russische geheime dienst stierf in november in zijn woonplaats Londen als gevolg van een vergiftiging met radioactief materiaal.
Ruim een jaar geleden sloot de gemeente Rotterdam de tippelzone aan de Keileweg. Het gedogen van straatprostitutie door de overheid was eerder blijk van gemakzucht geworden, dan van de ruimdenkendheid waarmee het geassocieerd werd. Wie het getob rond de afwerkplek gezien had wist dat het hier niet ging om huismoeders die uit eigen vrije wil een centje bij verdienden. Het grootste deel van de prostituees waren verslaafde, getraumatiseerde vrouwen.
Tegenlicht kijkt naar de invloed van religie op het Amerikaanse leven. Te zien is niet alleen hoe de religie zichtbaar is in het dagelijks leven, maar ook in de academische wereld en de politiek, waar het geloof een nog grotere rol speelt dan van de buitenkant al is te zien.
Tegenlicht programmamakers Rudi Boon en Shu Chen Tan bekijken de invloed van conservatieve christenen in de Verenigde Staten op politiek en wetenschap. De religieuze inzichten van deze fundamentalistische gelovigen bepalen in toenemende mate de Amerikaanse agenda, niet alleen op binnenlands gebied, maar ook in de buitenlandse politiek.
Nu de beelden van de executie van Saddam Hoessein een ieder nog scherp voor ogen staan, zendt Tegenlicht de documentaire 'Saddams proces'uit. Drie jaar lang volgde een camerateam het proces van dichtbij, om zo een helder beeld neer te zetten van één van de belangrijkste strafprocessen van deze eeuw. NB Deze uitzending zal ivm met de kijkwijzer en het vroege uitzendtijdstip niet worden herhaald.
Vijanden van het geluk is een getuigenis van persoonlijke moed: de moed om de wereld te willen veranderen en daarvoor de barricades op te gaan. Hoofdpersoon is de 28-jarige Afghaanse Malalai Joya die op verkiezingscampagne gaat voor een zetel in de wolesi jirga, het eerste democratisch gekozen parlement van Afghanistan in 30 jaar.
Kan een land leven zonder zijn eigen geschiedenis te kennen? In april begint, 25 jaar na dato, de langverwachte rechtszaak over de toedracht van de decembermoorden waarbij vijftien vooraanstaande Surinamers werden omgebracht. Maar wie, behalve de nabestaanden, zit er eigenlijk nog op de die lang weggemoffelde waarheid te wachten?
De verkiezingsstrijd in Spanje is in volle gang, als op 11 maart 2004 tijdens de ochtendspits elf rugzakbommen ontploffen in volgepakte treinen tussen de voorstad Alcala de Henares en Atocha in Madrid. Premier Aznar wijst onmiddellijk met een beschuldigende vinger naar de ETA. Maar twee dagen later wordt een groepje Marokkanen opgepakt. Ze worden beschuldigd van betrokkenheid bij de aanslagen, die een wraakactie zouden zijn voor de aanwezigheid van Spaanse troepen in Irak. In heel Spanje gaan miljoenen mensen de straat op om tekst en uitleg van Aznar te eisen. De socialistische oppositiepartij PSOE spint garen bij het oproer: met de belofte dat ze de troepen uit Irak zal terugtrekken, wint de PSOE de verkiezingen van 14 maart. Luis Rodriguez Zapatero wordt de nieuwe premier van Spanje.
Oude wonden doen de dialoog verstommen. Na jarenlange etnische spanningen op de Balkan en een oorlog die de aandacht van de hele wereld vasthield, is het contact tussen de bevolkingsgroepen alleen maar moeilijker geworden. En toch hebben de makers van 'Videoletters' het onmogelijke waargemaakt: mensen die elkaar soms twaalf jaar lang niet durfden te spreken, kijken naar elkaars boodschappen in beeld.
Portret van een groot taboe: de macht van de Israël lobby in de Verenigde Staten.
Deze week in deel 2 analyseert voormalig buitenlandcorrespondent Joris Luyendijk de mechanismen van de berichtgeving op televisie over het Midden-Oosten. Dramatische bomaanslagen, zelfmoordvideo's, stenengooiende Palestijnen en ruziemakende wereldleiders. Als je naar de beelden van het Midden-Oosten op de televisie kijkt, dan slaat er bij de kijker een grote vermoeidheid toe. Door de slepende conflicten, zijn we inmiddels al lang immuun geworden voor het gruwelijke beeldmateriaal uit dat deel van de wereld. Het Midden-Oosten op televisie is voor veel kijkers het ultieme wegzap moment.
Chris Kijne onderzoekt in een gesprek met de Israëlische schrijver Amos Oz de Israëlische ziel, uitkomend bij de huidige gemoedstoestand in het land, vooral in het licht van de nucleaire dreiging uit Iran.
Deel 5 van het zesluik Plaats des oordeels. De documentaire van David Benchetrit is een genadeloos zelfonderzoek van de Israëlische samenleving aan de hand van getuigenissen van gewetensbezwaarde soldaten en burgers. Hebben soldaten en burgers het recht te weten waarom en in wiens naam ze opgeroepen worden voor de strijd, om te doden en gedood te worden?
Deze week in het laatste deel : de nabije toekomst van het Midden-Oosten
De grootste migratie in de geschiedenis van de mensheid vindt nu plaats. Meer dan 130 miljoen Chinese boeren, voor het merendeel jonge vrouwen, verlaten hun dorp op zoek naar werk in de geglobaliseerde economie. Zij vormen het grootste reservoir van goedkope arbeidskrachten ter wereld en zijn de belangrijkste producenten van kleding en andere producten voor de westerse consumenten. In Tegenlicht een portret van een spijkerbroekenfabriek in China
In Carácas: De Informele Stad portretteert Rob Schröder een stad die in veel opzichten exemplarisch is voor de exploderende urbanisatie op continenten als Afrika en Zuid-Amerika. Met de jonge, activistische architecten Alfredo Brillembourg en Hubert Klumpner trok Schröder dit voorjaar door de barrios van Carácas, de sloppenwijken waar Commandante Chávez zijn machtsbasis heeft.
In verband met de actuele ontwikkelingen rond de zaak-Litvinenko vertoont Tegenlicht deze week een update van de eerder vertoonde Tegenlichtaflevering 'In Memoriam Aleksander Litvinenko'. Nieuw in deze uitzending zijn een nog niet eerder vertoond interview met Litvinenko's weduwe Marina en fragmenten uit het nieuws van de afgelopen week rond de verdenking en uitlevering van ex-KGB'er Loegovoj.
De Indiase topeconoom Prahalad vindt dat we op een heel andere manier moeten kijken naar de armen in de wereld. Prahalad: 'Als we de armen niet meer zien als slachtoffer of last, maar ze beschouwen als prijsbewuste consumenten opent zich een wereld van nieuwe mogelijkheden.' Armoede is niet een probleem, maar een kans en als onze multinationals willen overleven dan zullen zij die kans moeten grijpen. In Tegenlicht, de armen als laatste groeimarkt.
Het afval dat we lozen verdwijnt niet, er bestaat namelijk geen verdwijnen omdat de aarde een gesloten systeem is. Ons afval lijkt alleen onzichtbaar omdat we het verdunnen met water, bedekken met aarde of weg laten blazen door de wind. Maar uiteindelijk komen we het onvermijdelijk weer tegen in ons drinkwater, de lucht die we inademen, ons voedsel en in ons lichaam. In Tegenlicht de ontwerper William McDonough en de chemicus Michael Braungart over de oplossing voor dit probleem: het principe van afval = voedsel.
In Duitsland heet-ie Otto Normalverbraucher, in Amerika Joe Sixpack. In ons land hadden we Jan Modaal en we hadden daar een voorstelling bij. Maar de vertrouwde Jan Modaal bestaat niet meer; hij is uiteengevallen, versnipperd, op zoek naar zichzelf. Tegenlicht heeft de snippers verzameld en zette hem opnieuw op de kaart. Wij noemen hem Harry Holland.
De krijgsmacht vraagt van zijn personeel discipline, opofferingsgezindheid en loyaliteit aan Nederland. Een land waar steeds meer mensen van verschillende achtergronden leven. Een land ook waar steeds indringender vragen gesteld worden over wie je bent, waar je thuis hoort en waarvoor je bereid bent je leven op het spel te zetten.
Steeds meer succesvolle, goed geïntegreerde Turkse Nederlanders verlaten ons land. Onder de middenstand wint de gedachte terrein dat Turkije sociaal en economisch een betere toekomst biedt. Maar vooral academisch hoog opgeleide jongeren overwegen een vertrek naar Turkije. Waarom zouden wij het pensioengeld betalen voor de babyboomers die ons discrimineren en buitensluiten, zo vragen zij zich af.
Het klassieke dilemma van de democratie is dat het systeem zichzelf bij meerderheidsstem kan opheffen. Een democratie kan in theorie ook de sharia invoeren. Dit maakt Turkije een interessante testcase voor politiek commentator en Newsweekcolumnist Fareed Zakaria, die eerder in de Tegenlicht-uitzending 'Democratie voor beginners' (2004) waarschuwde dat democratie kan ontaarden in een tirannie van de meerderheid. In 'Turkije: het dilemma van de democratie' vraagt Tegenlicht zich af of democratie en islam eigenlijk wel samengaan.
Hoogvliet, de satellietstad bij Rotterdam, is op het eerste gezicht verre van uniek, zo eentje waarvan je er honderden hebt in Nederland. In de jaren zestig gebouwd als slaapstad voor de arbeiders van Shell en de haven, stond Hoogvliet lange tijd model voor de oer-Hollandse waarden rust, reinheid en regelmaat. Dertig jaar later gold het als een getto waar iedereen van af wilde. Dus werd de onfortuinlijke deelgemeente vervolgens voor een flink deel weer afgebroken en rees achter de tekentafel opnieuw de vraag van vijftig jaar geleden: wie zijn wij, hoe willen we wonen, hoe moeten we bouwen, welke omgeving past bij ons, Nederland?
Ongeveer de helft van de mensen die in ons land overlijden, sterft na een medisch besluit. Nergens ter wereld zijn de dilemma's rond de dood zo openlijk bespreekbaar als in Nederland. Maar dit maakt de vragen niet minder beladen. Tegenlicht volgt de onderhandelingen tussen de arts, familie en patiënt in verpleeghuis Tabitha in Amsterdam.
Pubers leven in hun eigen wereld, weten alles beter en wensen vooral weinig bemoeienis. Tot zover niets nieuws onder de zon. Toch is er één groot verschil tussen de huidige generatie adolescenten en haar voorgangers. De hedendaagse jeugd leeft deels letterlijk in een andere wereld: het Internet. Jongeren trekken zich uren per dag terug in cyberspace en bouwen daar aan een nieuwe, virtuele identiteit. Hun ouders blijven in vertwijfeling achter. Door hun technische achterstand kennen zij de weg niet in dit universum en ze hebben geen idee wat hun kinderen daar uitvoeren.
Sinds de toespraak van prinses Maxima bij de presentatie van het WRR-rapport Identificatie met Nederland is de aandacht voor het onderwerp identiteit geëxplodeerd in de media. Hier en daar durven mensen zelfs het woord 'wereldburger' in de mond te nemen. Om dan in het verhitte debat dat volgt weer snel rekening te houden met nationale en andere gevoeligheden. Want polariseren oké, maar het moet niet (weer) gewelddadig worden, zoals eerder met de moord op Theo van Gogh. Identiteit en geweld: dat is precies de thematiek van het laatste boek van de van oorsprong Indiase econoom Amartya Sen.
Een revolutie in Nederland Zelden bracht een Tegenlicht-uitzending zo veel teweeg als Afval is Voedsel, van oktober 2006. Hierin tonen de chemicus Michael Braungart en de architect William McDonough aan dat groei goed kan zijn voor mens en milieu, èn voor de ondernemer. Via innovatie kan er een duurzame consumerende en producerende samenleving ontstaan zonder schuldgevoel over het milieu. "Geen guilt-management meer". Het ideale huwelijk tussen ecologie en economie. Voorwaarde is wel dat Cradle to Cradle wordt geproduceerd. Dit concept voor een nieuwe industriële revolutie is zo aangeslagen in Nederland dat beide heren als helden worden onthaald, Braungart kreeg zelfs meerdere leerstoelen aangeboden. En organisaties als het ministerie van VROM, de gemeente Venlo en de Floriade willen Cradle to Cradle gaan.
Moderne roofridders, sprinkhanen, uitzuigers, slopers, strippers. De minder aardige benamingen van hedge funds (hefboomfondsen) buitelden over elkaar eind deze zomer toen na actie van een klein maar agressief hedge fund opnieuw een toonaangevende Nederlandse kampioen werd opgekocht, ABN-Amro deze keer. De hedge funds zouden Nederland uitverkopen met maar één doel voor ogen: cashen, en wel zo snel mogelijk.
In de eerste vier afleveringen van de Tegenlichtreeks over het Nieuwe Ondernemen kwamen ogenschijnlijk negatieve trends aan bod als de graaicultuur en durfkapitalisme maar ook andere ontwikkelingen, zoals superduurzaam ondernemen.
Waarin moeten we volgend jaar beleggen om binnen te lopen? Hoe gaan de economische ontwikkelingen ons leven beïnvloeden? En komen we nog ergens met het identiteit- en/of integratiedebat? Net als in 2007 begint Tegenlicht het nieuwe kalenderjaar met een vooruitblik op 2008 en de jaren daarna
Wat hebben topmodel Gisele Bündchen en blingrapper Jay-Z gemeen met megabeleggers als Jim Rogers en politici in Iran, Koeweit, Irak, Qatar en China? Twijfels over de dollar en een voorkeur voor de euro. Waarom? Voortschrijdend inzicht in het op handen zijnde drama getiteld: 'de Dag dat de Dollar valt'. Die oorspronkelijk in november 2005 uitgezonden 'preconstructie' is zo langzamerhand waarheid aan het worden. Alle reden voor herhaling, in licht aangepaste vorm.
Elke zondagavond kijken miljoenen Arabische mannen en vrouwen naar de gedurfde talkshow Kalaam Nawael, letterlijk ‘vrouwenpraat’. De vier bijzondere presentatrices bespreken wekelijks actuele onderwerpen en schuwen daarbij geen taboes. Gevoelige kwesties als de emoties van de man, terrorisme, masturbatie en homoseksualiteit worden van verschillende kanten belicht. Alleen politiek komt niet aan de orde, dat is 'not done'. De show heeft via de satelliet een publiek van 300 miljoen kijkers en zorgt voor een ware revolutie in Arabische wereld.
Wat brengt de toekomst op ons bord? Wordt het ambachtelijk of industrieel vervaardigd voedsel? Wordt het fast of slow? “Ik zou alleen maar eten wat je overgrootmoeder zou herkennen als eten,” zegt de gezaghebbende Amerikaanse journalist Prof. Michael Pollan, auteur van de bestseller The Omnivore’s Dilemma. Als centrale spreker schetst hij in deze uitzending de ontwikkeling van voedsel en voedselproductie in de Westerse wereld en laat hij zien waarom de VS hopelijk níet model staan voor de toekomstige voedselvoorziening in Europa.
Als schaker won Garry Kasparov alles wat er te winnen viel. Sinds twee jaar heeft de grootmeester zijn strijd van het schaakbord verlegd naar het politieke toneel. En ook daar ging hij voor het hoogst haalbare; De oppositieleider wilde meedoen aan de presidentsverkiezingen van 2008. En hoewel hij de oppositie achter zich wist te verenigen, gooide Poetin al voor de verkiezingen roet in het eten.
22 maart 2003. De opmars naar Bagdad is drie dagen gaande. In het perscentrum van US Central Command in Doha, Qatar, verschijnt de Coalition of the Willing aan de zijde van opperbevelhebber Generaal Tommy Franks voor de verzamelde wereldpers op het podium. Het is de eerste persconferentie sinds het begin van de oorlog en naast een Brit, Australiër en Deen – landen die de inval militair steunen - staat daar ook Luitenant Kolonel Jan Blom... from the Netherlands... Hij had daar niet moeten staan.
Bagdad; de gevaarlijkste stad ter wereld. Op de Tariq Bin Ziad High School beginnen vier jongens - vrienden en klasgenoten - aan hun eindexamenjaar. Te midden van zelfmoordterrorisme, bermbommen, ontvoeringen en energiestoringen, blijven het pubers die kampen met een strenge schoolmeester, de stress van het eindexamen, gierende hormonen en veeleisende ouders. De jongens – een Koerd, een sjiiet, een christen en een gemengde soenniet-sjiiet - hebben ieder een camera gekregen om hun leven en elkaar te filmen. Kan hun multiculturele vriendschap standhouden in een stad die wordt verscheurd door sektarisch geweld?
Frederik de Grote beoefende het al, Lodewijk Napoleon deed het, maar ook Dick Cheney en George W. Bush – het oorlogsspel. Niet voor hun plezier maar om de beste strategie te vinden om een mogelijke vijand uit te schakelen. In de huidige ‘war games’ zijn de tinnen soldaatjes vervangen door digitale beelden, die zozeer op de realiteit lijken dat de scheidslijn tussen simulatie en werkelijkheid steeds meer vervaagt. De beelden die de generaals tijdens een oorlogsspel op hun radarscherm zien zijn dezelfde als die tijdens een werkelijke aanval. De virtuele wereld en de reële wereld vloeien in elkaar over.
Google of Wikipedia? Wie zoekt op internet - en wie doet dat niet?- wordt steeds vaker verwezen naar Wikipedia. Deze gratis online ‘volksencyclopedie’ is sinds twee jaar de snelste stijger op lijstjes van meest bezochte websites. Maar weten we eigenlijk wel wat we gebruiken? Tegenlicht duikt in het verhaal achter Wikipedia en ontdekt de wondere wereld van web 2.0: hype of revolutie?
In deze tijd van toenemende anti-islam sentimenten zoeken jonge moslims in Nederland naar antwoorden op hun levensvragen. De pioniers van de Imamopleiding willen die antwoorden graag geven. In Tegenlicht een portret van de opleiding tot Imam-islamitisch geestelijk verzorger; een zoektocht naar de balans tussen geloof en samenleving.
Afgelopen donderdag nam Dick Berlijn afscheid als commandant der Nederlandse strijdkrachten. Nog geen dag later werd Nederland opgeschrikt door het bericht dat in Afghanistan bij een aanslag twee Nederlandse militairen om het leven zijn gekomen. Eén van hen is de zoon van Berlijns opvolger generaal Van Uhm. Zij maakten deel uit van de wederopbouwmissie in Uruzgan. Een missie die opnieuw te maken kreeg met de strijd tegen de Taliban. Een strijd waarbij verschillende waarheden tegenover elkaar staan. Maar welke waarheid wordt nu eigenlijk verdedigd? En wat gebeurt er met mensen wanneer hun waarheid onder druk komt te staan of enorme offers vergt? In Tegenlicht een portret van Dick Berlijn, de man die de afgelopen vier jaar als Commandant der Nederlandse Strijdkrachten onze waarheid heeft verdedigd.
In het Westen is het begrip 'waarheid' onverbrekelijk verbonden met de Verlichting. Als sluitstuk van vier uitzendingen over waarheid zoekt Tegenlicht de confrontatie met het verlichtingsfundamentalisme. De Nederlandse filosoof Rob Wijnberg (1982) gaat in debat met de Britse filosoof John Gray. Diens laatste boek 'Zwarte Mis. Religieus fundamentalisme en de moderne utopieën’ (2007) leest als een pleidooi voor de afschaffing van de utopie. Maar waar laten Westerlingen dan hun universele rechten van de mens en andere traditioneel Westerse waarden? Rest ons niets anders dan bescheidenheid en oneindig cultuurrelativisme?
In Tegenlicht een portret over het gedwongen samenleven van de verdreven, radicale, religieuze kolonisten met de oorspronkelijke seculiere socialistische kibboetsbewoners. Over verleden en toekomstverwachtingen in een verdeeld Israël dat zich opmaakt voor de viering van haar 60-jarig bestaan. Yaniv is een religieuze kolonist, maar woont met vrouw en vier kinderen in een kibboets op enkele kilometers van de grens met Gaza. Drie jaar geleden nog was hij leider van de joodse nederzetting Elay Sinai, net aan de andere kant van de grens met Gaza. Na de ontmanteling van de nederzettingen in 2005 vestigde hij zich met veertig andere kolonistengezinnen noodgedwongen in kibboets Karmya, die zeventig gezinnen telt. De tegenstellingen hadden niet groter kunnen zijn: kibboets Karmya is van oorsprong uitgesproken anti-religieus.
Intiem portret van de familie van Ibrahim Mouazzi, een ervaren Hezbollah strijder die in de zomer van 2006 omkwam tijdens de oorlog tussen Israël en Hezbollah. De Partij van God verwacht van zijn weduwe en kinderen dat zij gelukkig zijn met Ibrahim’s dood nu zijn droom in vervulling is gegaan en hij als martelaar in het paradijs is. Gedurende het jaar na de dood van Ibrahim volgen we het gezin Mouazzi. We gaan met de familie mee naar religieuze ceremonies in Ibrahim’s geboortedorp in het zuiden bij de grens met Israël en we zien ze in hun dagelijks leven in de gebombardeerde buitenwijken van Zuid Beiroet.
Moet je praten met terroristen? Absoluut niet, zeggen de VS, Europa en een groot deel van de westerse publieke opinie. Juist wel, stelt Alastair Crooke, die al decennia niet anders doet. Terroristische daden en militaire reacties zijn maar een beperkt middel in een veel omvangrijkere politieke strijd. Díe wil je winnen, of in het geval van mister Crooke, helpen beëindigen. En dat lukt alleen via dialoog.
In Tegenlicht een gesprek van Joris Luyendijk met de Libanese schrijver Amin Maalouf over zijn geboorteland Libanon en het recht om tot meerdere culturen te behoren.
Ruim tweeduizend jaar was Azië het centrum van de wereld. Na een adempauze van een paar honderd jaar keert het nu terug naar zijn natuurlijke positie. De 21ste eeuw wordt de eeuw van Azië en het is in ons aller belang dat het Westen dit onder ogen ziet, waarschuwt Kishore Mahbubani, oud-ambassadeur bij de VN.
In het derde deel van de serie De Omgekeerde Wereld richt Tegenlicht de blik op de golfstaten Dubai en Abu Dhabi. Hier is een moderniseringsproces gaande dat zijn weerga niet kent. Geholpen door de hoge olieprijzen bouwt een nieuwe generatie liberale sjeiks hier met succes aan een zelfgecreëerde droom.
Wat doe je als je financieel in de problemen komt? Dan leen je geld, het liefst bij vrienden. Maar wat als die niet thuis geven? Dan moet je aankloppen bij je vijanden, of wat daarvoor doorgaat. Dat overkwam Citibank, de grootste bank van Amerika, toen zij vorig jaar werd overvallen door de gevolgen van de kredietcrisis. In het laatste deel van de themareeks De Omgekeerde Wereld het verhaal van een bank die in de problemen kwam, de redding vanuit het Midden-Oosten en de geheimzinnige rol van een steenrijke prins.
Twee jaar geleden besteedde Tegenlicht in Energy War aandacht aan de nijpende vragen rond olie en gas: zou onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen tot oorlogen kunnen leiden? Zullen alternatieve energiebronnen ons redden of dreigen we die race tegen de klok te verliezen? In 2008 is de urgentie van deze vragen door de stijgende vraag en hogere prijzen alleen maar toegenomen.
De hoge kosten voor ons persoonlijk vervoer komen niet zozeer door de hoge brandstofprijzen, als wel door het enorme verbruik van onze auto’s. Terwijl de wagens die we rijden al lang met veel minder kunnen. Zo ondervond bijvoorbeeld Evan McMullen, een autodealer uit Seattle, die bij toeval op een Opel uit 1970 stuitte. Wat bleek? Het oudje reed ruim tien keer zuiniger dan de gemiddelde auto die wij nu kunnen kopen. In Tegenlicht de vraag hoe het mogelijk is dat de auto-industrie nooit iets deed met deze technologie.
Er is geen ontkomen meer aan. De financiële crisis heeft definitief ons land bereikt. De beurzen zitten in een vrije val en de Nederlandse overheid komt met kapitaalinjecties van tientallen miljarden euro's om de schade te beperken.
Als het aan de zon ligt hebben we geen energieprobleem Elk half uur valt er op het aardoppervlak ruimschoots genoeg licht om de hele wereld een jaar lang van energie te voorzien. We hebben geen energie probleem, we hebben een omzettingsprobleem. Als we in staat zijn het zonlicht op slimme wijze te oogsten dan kunnen we een mondiale energiecrisis voorkomen.
Waar staan we in Nederland met onze keuzes voor duurzame energie? In de internationale uitzending Here Comes the Sun hebben we mythes onderuit gehaald en gezien welke mogelijkheden zonne-energie ons kan bieden. Nu focussen we ons op Nederland.
Na zijn veelgeprezen boeken over Nederland in de Gouden Eeuw, kunstgeschiedenis en recentelijk een boek en bijbehorende televisieserie over de geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk, heeft de Britse historicus Simon Schama nu de blik gericht op de Verenigde Staten. Niet toevallig, want Schama woont en werkt sinds 1980 vooral in de VS, aan Harvard en tegenwoordig als docent aan Columbia University.
Regisseur Rob Schröder geeft jongeren in Rotterdam-Zuid met heel verschillende achtergronden een camera. Hiermee filmen zij hun handel en wandel in hun eigen buurt, waar niets te doen is, geen kansen zijn, niemand zich voor hen interesseert en al helemaal niet naar hen luistert.
Deze week een bijzonder ongewone Tegenlicht. Deze zomer, op 8 augustus, werd de wereld opgeschrikt door een oorlog tussen Georgië en Rusland. Hoewel de gevechtshandelingen na enige dagen afnamen blijft de situatie tot op deze dag nog even gespannen. Tegenlicht besloot vier veelbelovende Georgische filmmakers, de kans te geven om hun leven te verbeelden in dit onzekere, licht nerveuze, maar meeslepende land.
In 'Jong in... China: I Wanna Be Boss' volgen we vijf slimme Chinese studenten door hun stressvolle laatste jaar aan een middelbare school in Chongqing, een megapolis in centraal China.
In het tweeluik Jong in… Wallonië neemt regisseur Eve Duchemin ons mee naar het westelijk deel van Wallonië, Charleroi, waar de werkloze Colin met zijn moeder in een groot vervallen huis woont en zijn dagen slijt met het schrijven van rapteksten samen met zijn vrienden. Regisseur Sonia Pastecchia gaat terug naar haar geboortestreek bij Luik. Zij is dochter van Italiaanse migranten die ooit in groten getale geronseld werden om in de mijnen van Wallonië te komen werken. Samen met kinderen uit het Luik van nu schetst Pastecchia een beeld van hun toekomst.
Nieuwe inzichten in een troebele toekomst Singapore, Montreal, Parijs, Washington. Vanuit de hele wereld haalt Tegenlicht de laatste nieuwe inzichten, die toekomstbepalend kunnen zijn. Vanavond, als opening van het zesluik DE TOEKOMST, ontmoetingen met vier gasten uit economie en wetenschap: beleggingsguru Jim Rogers, politicoloog Minxin Pei, ontwikkelingspsycholoog Susan Pinker en expert internationale betrekkingen Dominique Moïsi.
Wat maakt een politieke toespraak historisch? Hoe kan een president zich via woorden onsterfelijk maken? En welke invloed had zijn retoriek op de massale jongerenbeweging die Barack Obama hielp om president te worden? Achter de historische speeches van Barack Obama schuilt een piepjonge speechschrijver.
Rudy Stroink (1955) is oprichter en grootaandeelhouder van TCN, een grote innovatieve en maatschappelijk betrokken projectontwikkelaar, ondermeer bekend als de eigenaar van het Mediapark in Hilversum.
Als niet-Westerse economieën wereldwijd steeds meer gewicht in de schaal gaan leggen, welk economisch model zouden zij dan mogelijk in de toekomst kunnen gaan opleggen aan óns? Tegenlicht laat zich voor- en bijlichten in Singapore, volgens sommigen het meest succesvolle economisch model ter wereld.
Martha Nussbaum met studenten van de University of Chicago op zoek naar recht en rechtvaardigheid Chicago, niet alleen Obama-stad maar ook de wieg van het vrijemarktfundamentalisme van Milton Friedman en zijn neoliberale Chicago School. Zijn erfenis staat nu meer dan ooit ter discussie, niet in de laatste plaats aangezwengeld door de activistische schrijfster Naomi Klein, die afgelopen oktober tijdens een lezing fel van leer trok tegen de oprichting van een naar Milton Friedman genoemd instituut in Chicago.
Wat wordt het nieuwe 'supermodel' voor de wereldeconomie? Tegenlicht sluit de themareeks DE TOEKOMST af met een heuse modellenwedstrijd!
De eerste aflevering van het thema Excellence is een observerende uitzending over Groep Acht van de openbare basisschool Oscar Carré in het Amsterdamse stadsdeel de Pijp. Een gemengde school waar verschillen een gegeven zijn en ieder kind als vanzelfsprekend wordt voorbereid op een toekomst als wereldburger. Kunst en cultuur worden daarbij ingezet als middel: onderwijs met hoofd, hart en handen.
University Colleges in Nederland Hoe werkt het University College: Is het een rijkeluiscrèche zoals minister Plasterk ooit zei? Of is het de universitaire onderwijsvorm van de toekomst? Tegenlicht kijkt de eerste maanden mee in Middelburg en volgt enkele eerstejaars. Hoe worden de studenten geselecteerd? En levert deze vorm van onderwijs bijzondere prestaties op?
Wat is er nodig voor betere talentontwikkeling? Rob Wijnberg in gesprek met Frank Furedi, Brits socioloog en auteur van o.a. het spraakmakende boek Where have all the intellectuals gone?, Robbert Dijkgraaf, hoogleraar wis- en natuurkunde en president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, en John Moravec, werkzaam aan de Universiteit van Minnesota en auteur van A New Paradigm of knowledge production in higher education.
Als God het wil Hoe luider de roep dat moslims in Nederland moeten kiezen tussen de Westerse waarden en de islam, hoe krachtiger het islamitische bewustzijn zich lijkt te ontwikkelen. Veel jonge moslims keren terug naar de oorspronkelijke bronnen van het geloof en nemen de Koran en de overleveringen van de profeet als leidraad voor hun leven. In Tegenlicht komen deze jongeren zelf aan het woord en krijgen we een inkijk in hun dagelijks leven.
Portret van de Egyptische advocaat Montasser al-Zayat Met Montasser al-Zayat analyseren we het geweld van de politieke islam en volgen we hem op zijn zoektocht naar mogelijkheden om dit geweld op een vreedzame manier te stoppen.
Saïd Bensellam (37) heeft in de zeventien jaar dat hij als portier in het Amsterdamse nachtleven heeft gewerkt een reputatie opgebouwd. Als stuurloos Marokkaans straatjochie uit Bos en Lommer werd hij als 14-jarige opgenomen in de kickboksschool van tante Hennie en ome Jan van den Vathorst. In ruil voor wat klusjes en schoonmaakwerk in de sportschool mocht hij trainen.
De Libische man die veroordeeld is voor de aanslag boven Lockerbie in 1988 waarbij 259 inzittenden omkwamen, krijgt een hoger beroep omdat er zou zijn gerommeld met bewijsmateriaal. De heropening van deze rechtszaak gaat echter verder dan de eventuele onschuld van de Libiër. Het gaat over hoe de FBI, de CIA en Schotse politie hebben samengewerkt om de grootste terreurzaak ooit in Europa op te lossen. Is alles wel even correct verlopen? Gideon Levy deed onderzoek voor Tegenlicht en kwam tot de conclusie dat er wel hele goede redenen zijn om de zaak te heropenen.
De betekenis van het begrip 'vrijheid' In Een partijtje Vrijheid buigt Tegenlicht zich met dwarse denkers als de Duitse filosoof en historicus Peter Sloterdijk en de Amerikaanse letterkundige Stanley Fish over het begrip vrijheid. Wat is de definitie, hoe vrij zijn we werkelijk, zijn er beperkingen aan vrijheid van meningsuiting? En hoe geconditioneerd zijn we als we ons vrij voelen? In Tegenlicht een zoektocht naar de vrijheid. Filosoof en publicist Rob Wijnberg is de gids bij deze poging de gekaapte vrijheid terug te claimen en haar betekenis opnieuw tegen het licht te houden.
Om in de toekomst te kunnen overleven is groei onontbeerlijk. Voorwaarde voor die toekomstige groei, zeker in tijden van crisis, is een nieuw type aanjager: in de woorden van economisch geograaf Richard Florida een ‘megaregio’.
Tegenlicht volgt een jaar lang de ontwikkelingen rond het prestigieuze project ‘Grand Paris’ door de ogen van de Nederlandse architect en deelnemer Winy Maas. De Franse president Sarkozy wil niet alleen -zoals zijn voorgangers- een prestigieus gebouw in zijn naam laten bouwen, hij wil de toekomst van de hele stad Parijs vormgeven.
De spiegelende gevels van Gurgaon, een voorstad van New Delhi, staan symbool voor India's ongekende economische groei. Gurgaon is begin van deze eeuw door de grootste projectontwikkelaars ter wereld gebouwd. De stad is een prototype, die met de groei van de Aziatische middenklasse mogelijk honderden malen gekopieerd zal worden.
Tussen de middag van vrijdag 12 september 2008 en de ochtend van de maandag daarop werd het lot beslecht van Lehman Brothers, één van de vier grootste investeringsbanken van de Verenigde Staten.
Tegenlicht staat stil bij de kredietcrisis die een jaar geleden in alle hevigheid losbarstte. Na de reconstructie van de val van Lehman Brothers nu een portret van IJsland, één jaar na de implosie van het volledige banksysteem en het bijna-failliet van de natie.
Een dag uit het leven van Moskou Sinds de val van de muur, twintig jaar geleden, is de stad veranderd van een bolwerk van het communisme naar een uithangbord van het kapitalisme. Niemand weet precies hoeveel mensen er wonen in Moskou, maar het zijn naar schatting 16 miljoen mensen. Moskou in 24 uur, met als gids Jelle Brandt Corstius
Westerse idealen in Zuid-Afrika Op 11 juni 2010 begint in Zuid-Afrika het wereldkampioen voetbal, het eerste op het Afrikaanse continent. Voor zulke mega-sportgebeurtenissen hebben ontwikkelingslanden aan stadions en infrastructuur een grotere achterstand in te halen dan gastlanden in Europa of Noord-Amerika
Tijdens het Tegenlicht thema “ Heilige Huisjes “ zendt Holland Doc de controversiële film Episode3- Enjoy Poverty van Renzo Martens uit waarmee het IDFA vorig jaar opende. Martens onderzoekt de emotionele en economische waarde van Afrika’s belangrijkste exportproduct: gefilmde armoede.
Dit is een nieuwe, Engelstalige versie van deze uitzending. Vanwege auteursrechten alleen in Nederland te zien. In deze Tegenlichtuitzending wordt kritisch gekeken naar de ambities van het ICC en naar de politieke consequenties van de genomen beslissingen. Via de personen van Lachembel en Brubacher wordt het verhaal verteld van de miscommunicatie tussen twee culturen en hun verschillende opvattingen van gerechtigheid.
Een prikkelende en confronterende WHAT IF…, vooruitlopend op de publicatie van het WRR-rapport over ontwikkelingssamenwerking
Een portret van het virologielaboratorium van Ab Osterhaus In Tegenlicht een portret van het virologielaboratorium van Ab Osterhaus, dat met meer dan honderd bevlogen wetenschappers de meest uiteenlopende virussen bestudeert.
Naar aanleiding van de klimaat-top Kopenhagen, i.s.m. NCRV Netwerk en VPRO Thema, een extra lange aflevering over de toekomst van groen.
Tegenlicht confronteert “het denkbeest uit Ljubljana” met fragmenten uit –komende- uitzendingen en vraagt hem de agenda voor 2010 te duiden.
Blijven of weggaan? Tegenlicht op bezoek bij de Taliban Terwijl in Den Haag de discussie over de verlenging van de Nederlandse missie in Afghanistan voortduurt, trok Tegenlicht naar door Taliban gecontroleerd gebied om Afghanen zelf naar hun mening te vragen.
Is het economisch herstel inderdaad ingezet of moet het ergste nog komen? Voor antwoorden ging Tegenlicht langs bij investeerders en economen. Aan het woord zijn o.a. superinvesteerder Jim Rogers, beleggingsgoeroe Marc Faber en Ann Pettifor.
Een portret van vier levens in de voormalige 'Motor city' De autogigant, ooit de parel van de Amerikaanse economie, maakte een doorstart dankzij een miljardeninjectie van de Obama regering en werd gesommeerd af te slanken tot een kleiner, meer wendbaar bedrijf. In Tegenlicht een dag uit het leven van vier inwoners van Detroit en omgeving, wiens levens op verschillende manieren verbonden zijn met General Motors.
Tegenlicht praat met de slimste wiskundigen op Wall Street Tegenlicht onderzoekt hoe onze financiële markten zich steeds meer afhankelijk hebben gemaakt van modellen en algoritmen en hoe binnen een paar maanden na de crash het alweer business as usual was.
Een persoonlijk verhaal van een missie en van een vertrek In Tegenlicht het verhaal van Shoresh Kalantari. Over idealen en de weerbarstige Afghaanse realiteit.
De wereldeconomie is in crisis, maar waar blijft de woede? De wereldeconomie is in crisis. Het afgelopen jaar werd duidelijk dat slechts een handjevol mensen de exorbitante vruchten plukt van het huidige financieel-economisch systeem, en dat wij - de gemeenschap- daarvoor uiteindelijk de gepeperde rekening betalen.
‘De Regenmakers’ is een onderzoeksjournalistieke documentaire over de teloorgang van het Chinese milieu, verteld aan de hand van vier burgeractivisten die zich de ondergang van hun wereld niet langer willen laten aanleunen.
Wat doen we straks als onze fossiele brandstoffen op zijn? In de loop van de 21e eeuw zullen fossiele brandstoffen opraken. Zwartkijkers geven ons, gezien de explosieve groei in China en India, nog maar 25 jaar om op duurzame energie over te schakelen.
Een documentaire over de oliestrijd in Equatoriaal Guinea In Vuil Spel om Olie is te zien welk vuil geopolitiek spel in Equatoriaal Guinea door de VS en China wordt gespeeld om olie, als zo vaak ten koste van de Afrikaanse bevolking.
Gaat 2010 het jaar van de elektrische auto worden? In de media wordt 2010 al gebombardeerd tot "het jaar van de elektrische auto". Maar áls het al zo zeker is dat onze volgende auto een elektrische is, wat voor een auto is dat dan?
Nederland krijgt een lesje groene transitie Nederlandse spelers in de 'bio-based economy' krijgen een masterclass van de Duitse groenprofeet Hermann Scheer, o.l.v. Joris Luyendijk.
Tegenlicht volgt Ahmed Marcouch in zijn politieke overlevingsstrijd Een verhaal vol intriges en keiharde machtspolitiek.
Tegenlicht kijkt naar de politieke leiders van vandaag met een vakjury van mediaprofessionals Vandaag de dag is alles televisie. In de nooit ophoudende beeldenstroom lopen realiteit en fictie voortdurend door elkaar. We bekijken de wereld alsof het televisie is: realiteit wordt reality, en politiek een televisieverhaal. Dat stelt nieuwe eisen aan de politici van vandaag: ze zijn acteurs geworden in een reality-verhaal. In dat verhaal beoordelen we in de eerste plaats geen programma’s of standpunten, maar karakters en plots. En daarbij is emotie de leidraad.
Deze week de vraag of de democratie nog te redden is. Het geloof in politiek en politici lijkt immers niet bepaald toe te nemen. Moeten we, om de belangrijke beslissingen te nemen waar de huidige multi-crisis om vraagt, misschien naar een nieuw systeem? En wat zijn eigenlijk precies de tekortkomingen?
Beppe Grillo deelt zijn visie op de toekomst van Europa met Tegenlicht 'Jullie noemen ons Italianen "spaghettivreters". Alsof we een stel kabouters zijn. Maar we zijn juist ontzettend gevaarlijk. Wij hebben het fascisme uitgevonden. En de banken, jullie Nederlandse banken zijn ook gestoeld op de bank uit Genua, de San Giorgio bank. Wij hebben alle wandaden in de wereld uitgevonden. Wij zijn een verschrikkelijk virus’.
Tegenlicht bezoekt een Grieks dorp in crisistijd Overleven op het Griekse platteland
Europese steden en dorpen in de houdgreep van zakenbanken
In zijn laatste lezing riep Tony Judt op tot behoud van de sociaal-democratie Tony Judt over de grondslagen van de sociaal-democratie
In “De Vreemdeling’ een portret van de 62 jarige Afro-Amerikaanse Sjeik Khalid Yasin, geboren in Harlem en opgegroeid in Brooklyn, New York; radicaal, controversieel en de meest populaire prediker onder jonge moslims in Europa.
Over de onheilspellende toekomst van een labiele regio Op 10 april 2010 stort een Pools regeringsvliegtuig neer vlakbij het Russische vliegveld van Smolensk. Niemand overleeft de ramp en Polen verliest letterlijk in één klap bijna zijn gehele politieke top. Het vliegtuig was onderweg naar de herdenking van één van de grootste trauma’s uit de Poolse geschiedenis; de moordpartij bij het Russische dorpje Katyn. Daar werden in 1940 meer dan twintigduizend Polen vermoord door de Russische geheime dienst. Een meer dramatische samenloop van omstandigheden is haast niet denkbaar.
Californië is van oudsher een proeftuin waar mensen naartoe komen om zichzelf en hun leven opnieuw uit te vinden. Maar wie zijn de nieuwe dromers en doeners en hoe zien zij de toekomst? Tegenlicht gaat in Los Angeles op zoek naar de kiemen van een nieuwe samenleving, tegen de achtergrond van het failliet van wat ooit het sterkste merk en de meest aansprekende Amerikaanse droom was: Californië!
De stedeling in Nederland lijkt vergeten dat het ommeland meer is dan een plek waar op zaterdagmiddag doorheen gefietst kan worden. De stad krijgt meer mensen, meer geld en meer aandacht. Dreigt daarmee een tweedeling tussen de Randstad en ‘de rest’? Wat is de toekomst van onze plattelandsregio’s? De afgelopen 60 jaar zijn die gebieden ten prooi gevallen aan snelle verstedelijking en planologische dwalingen in de landbouw. In Tegenlicht een verkenning van mogelijke scenario’s door denkers, doeners en buitenlui.
Tegenlicht registreert de botsing tussen droom en daad in de snelst krimpende regio van Nederland: Zuid-Limburg. In gesprek met architecten, bestuurders en demografen, maar vooral ook met de bewoners van de krimpwijken en het rijke roomsche heuvelland, zoeken we naar een antwoord op de vraag of van krimp een kans gemaakt kan worden. En onderzoeken welke keuzes nu al gemaakt moeten worden om de toekomst vorm te geven.
Tegenlicht gaat op zoek naar het gedroomde Zeeland. Dwars tegen de heersende tijdgeest in, waar krimp en korte termijnpolitiek de agenda bepalen, onderzoeken boeren, burgers, vissers -en landschapsarchitect Adriaan Geuze- een nieuw perspectief voor de provincie Zeeland: met oog voor het Zeeuwse DNA en het gevoel voor ‘rentmeesterschap’.
Voor de Tekentafel aflevering over Noord/Oost-Groningen neemt Tegenlicht zijn intrek in de nieuwbouw van Blauwestad. Vanuit de proefwoning worden de mogelijkheden voor de toekomst van de regio onderzocht. De boeren gebruiken de laatste droge dagen voor het zaaien van de wintertarwe en de bootjes gaan de loods in. Daar tussendoor portretteert Tegenlicht bewoners die ieder op hun manier een ruk aan het roer van de geschiedenis proberen te geven. Hoezo ‘het wordt hier nooit wat’?
‘s Werelds beste tapijten komen uit Iran, het land van de prachtigste handgeweven tapijten. In Our Persian Rug het verhaal van een Perzisch tapijt, metafoor voor het Iran van vandaag.
De economie flink in het rood, de politiek hopeloos gepolariseerd en de wereld weer ouderwets verdeeld. Hoogste tijd voor nieuwe inspiratie. Zoals elk kalenderjaar ging Tegenlicht ook in november en december 2010 weer op zoek naar zijn 'tijdgeestverwanten'. Om de vooruitzichten te peilen voor het jaar 2011, en daar voorbij: het decennium 'jaren '10'. De speurtocht in de wereld van wetenschap, economie, futurologie en nieuwe media resulteerde in vier tegendraadse en vernieuwende doordenkers. Voorgangers naar een hoopvoller toekomst. Misschien wel pioniers van een nieuw paradigma.
Een verhaal over het wel en wee van WikiLeaks, verteld vanuit de boezem van de beweging. Het strafrechtelijk onderzoek naar Wiki-oprichter Julian Assange door de Amerikaanse Justitie heeft, sinds vorige week, ook Nederland bereikt. In Tegenlicht doet internetactivist Rop Gonggrijp uitgebreid zijn verhaal over de ware toedracht achter zijn betrokkenheid bij Wikileaks en zijn samenwerking met Assange. Rop Gonggrijp ontving recent een melding van Twitter waaruit bleek dat de Amerikaanse autoriteiten al zijn persoonsgegevens bij Twitter (zoals IP-adressen, accounts en woonadressen) hebben opgevraagd voor onderzoek.
De hype rond WikiLeaks en Julian Assange beheerst al weken de nieuwe én de oude media. Maar nog steeds zoekt iedereen naar omschrijvingen, betekenissen en duidingen voor wat WikiLeaks (en binnenkort ook OpenLeaks) nou precies inhoudt. En wat het heeft veranderd. Zowel wat betreft transparantie en digitalisering van onze informatiecultuur als meer inhoudelijk in democratie en machtsverhoudingen. Tegenlicht duikt in de oorsprong en de idealen van de –Leaks beweging en stelt de filosofische en politieke vragen achter het nieuwe fenomeen.
Money & Speed: Inside the Black Box is een waargebeurde thriller die ons meeneemt naar het hart van onze geautomatiseerde financiële wereld. Aan de hand van gesprekken met direct betrokkenen en datavisualisaties tot in de milliseconde, een reconstructie van de snelste en diepste daling van de Amerikaanse beurzen ooit.
De euro wordt aan alle kanten belaagd. Hoe loopt dat af? Tegenlicht vroeg Kees Vendrik (financieel expert van GroenLinks) zijn fantasie de vrije loop te laten en een toekomstscenario te schrijven voor 2011. Balancerend op de grens tussen fictie en harde werkelijkheid schetst Vendrik een toekomst die dichterbij ligt dan we denken.
Na de crash van ons Westerse financiële stelsel wordt het wellicht eens tijd om om ons heen te kijken naar andere vormen van bankieren. Wereldwijd zijn er diverse alternatieven voorhanden, een daarvan is het Islamitisch bankieren. Oftewel bankieren volgens de wetten van de sharia.
China tart alle economische wetten zoals wij die kennen. Als we de cijfers over het Chinese economische wonder mogen geloven komt er geen einde aan. Maar hoeveel rek zit er in die groei? Volgens Westerse maatstaven weinig. Maar China is bezig te bewijzen dat het met zijn reusachtige achterland en binnenlandse markt zijn eigen economische regels creëert.
Elke dag zien we ze in het nieuws. Onze eigen Europese leiders die o zo blij zijn met de volksopstanden in Noord-Afrika, en over elkaar heen buitelen om de vallende woestijndictators daarginds te veroordelen.
In Tegenlicht een verkennend gesprek met filosoof, historicus en Confucianist Tu Weiming over de toekomst van China.
Politiebureau Guangzhou, waar driehonderd agenten werken, staat op het plein voor één van de belangrijkste spoorwegknooppunten van China.
De Tegenlicht bijdrage aan de VPRO thema week "Knap Crimineel". Wie in de gevangenis gezeten heeft, loopt een kans van 80% om daar nog eens terug te komen. Rein Gerritsen is een van de mensen die aan de goede kant van de streep terecht gekomen is.
De nieuwe geopolitieke arena is informatie. De Chinese overheid heeft dit goed begrepen en blokkeert Facebook, Youtube en Twitter.
Tegenlicht kijkt achter de verhoopte Arabische lente die we nu dagelijks op tv, radio, Twitter en Facebook kunnen volgen. Wat kan Europa doen? En vooral: wat zouden we moéten doen? Programmamaker Chris Kijne gaat te rade bij experts aan beide zijden van ‘mare nostrum’.
Indrukwekkende documentaire over de gevolgen van schaliegaswinning in de VS
Tegenlicht evalueert 'tien jaar 9-11' met drie prominente Amerikanen: een militair, een diplomaat en een politicoloog. Voor elk van hen afzonderlijk heeft de lange nasleep van de val van het WTC een speciale betekenis.
Aftermath Network biedt nieuwe perspectieven op de crisis.
Het Internet als bevrijdende kracht richting democratie. Evgeny Morozov, schrijver van ‘The Net Delusion’ vindt dit een valse voorstelling van zaken. Hij neemt plaats in een visuele arena met twaalf schermen, waarin hij wordt gebombardeerd met beelden en quotes.
Op een strook van 14 kilometer tussen Egypte en Gaza liggen 1400 tunnels, die de spil van de lokale economie vormen. Tegenlicht ging ondergronds en onderzocht de toekomst van dit grensgebied.
Anti-Israël is al snel anti-semiet, ook in Nederland. Tegenlicht onderzoekt met Thomas von der Dunk hoe in Nederland het denken over Israël wordt gemanipuleerd door een machtig samenspel van politiek, geloof en propaganda.
Wat voor rol spelen de nieuwszenders Al Jazeera en Al Arabiya in de recente omwentelingen in de Arabische wereld? En hoe onafhankelijk is hun berichtgeving eigenlijk, mede gezien hun financiers?
Nederland kan alleen meer verdienen door meer uit te vinden, maar er is gebrek aan de belangrijkste grondstof: kennis. De technisch hoogopgeleide mensen die voor deze innovaties nodig zijn, studeren niet in Nederland.
Tegenlicht volgt twee jonge ondernemers die Chinees toptalent naar Nederland halen. Na een intensieve selectiestrijd tussen tientallen kandidaten mogen er uiteindelijk vijf in Nederland aan de slag.
Hoge voedselprijzen zorgen voor toenemende onrust in de wereld. Is er simpelweg te weinig voedsel voor te veel mensen of zijn in snelle winst geïnteresseerde speculanten de oorzaak van de stijgende prijzen?
Terwijl grote delen van Afrika nog steeds worden geteisterd door hongersnood, gaan grote stukken vruchtbare landbouwgrond in dit continent in de uitverkoop. Na de ineenstorting van de financiële markten zijn slimme investeerders op zoek naar nieuwe mogelijkheden en landbouwgrond lijkt, gezien de stijgende wereldbevolking en hoge grondstofprijzen, een goede gok. Met veel goedkoop land is Afrika voor hen een walhalla.
In deze donkere dagen, de verjaardag van de vrijgevige goedheiligman, waarin altruïsme en “eerlijk zullen we alles delen” in hoog aanzien staan brengt de redactie van Tegenlicht u een strooigoed uitzending.
Tegenlicht opent het nieuwe jaar met de bekende Agenda-uitzending waarin we gewoontegetrouw vooruitblikken en gewaagde voorspellingen doen die in de loop van het jaar uit blijken te komen.
Niet Steve Jobs, niet Barack Obama, niet Mark Zuckerberg of Mark Rutte, maar de demonstrant werd onlangs door TIME gekozen tot persoon van het jaar 2011. Wie is de nieuwe demonstrant?
De financiële markten sidderen als de rating agencies hun oordeel bekend maken over de kredietwaardigheid van een land. Regeringsleiders liggen wakker om de rating van hun land. Maar vaak waren de oordelen van Moody's, S&P's en Fitch onjuist.
Het werd wereldwijd omarmd: microkrediet als dé oplossing voor het armoedeprobleem. Maar microkrediet is de laatste tijd in diskrediet geraakt. Wat is er waar van alle jubelverhalen en de recente kritiek? Tegenlicht sprak hierover met de jonge Franse ontwikkelingseconome Esther Duflo.
Wordt het een dieprode maandag? Omstreeks 13 februari verwacht het Griekse Ministerie van Financiën uitsluitsel over een staatsschuld-deal. Maar ondertussen lijkt het bankroet van Griekenland onafwendbaar. In de afgelopen tien jaar blijkt de Amerikaanse investeringsbank Goldman Sachs de Griekse overheid te hebben voorzien van riskante financiële constructies die de schuld van het land lager lieten uitvallen dan ze in werkelijkheid was. Daarmee hielp Goldman Sachs Griekenland om boven zijn stand te leven en zich steeds dieper in de schuld te steken. Het leverde Goldman Sachs honderden miljoenen op en het was het begin van de structurele ondermijning van de euro.
Tegenlicht maakte tien jaar geleden twee afleveringen op het dieptepunt van de economische crisis in Argentinië. Argentijnen lieten zien hoe zij de crisis doorstonden en welke creatieve trucs werden ingezet om te overleven.
Als banken teveel schuld maken worden ze gered; als regeringen en burgers in de schulden raken gaan ze echt failliet. Wat zegt dat over schuld als filosofische categorie?
Tegenlicht bivakkeert in het Baskische stadje Mondragón, waar het overgrote deel van de bevolking werkt in coöperaties. Elke werknemer is er mede-eigenaar en men beslist samen welke keuzes het bedrijf moet maken. Met succes, ook in deze economisch harde tijden. Mondragon maakt hoogtechnologische producten en is als 7e grootste bedrijf van Spanje uitgegroeid tot een multinational met vestigingen over de hele wereld.
Vladimir Poetin won in maart opnieuw de Russische presidentsverkiezingen, mede omdat hij de traditionele media voor zijn concurrenten gesloten wist te houden. Maar op sociale media als Facebook, Twitter en Youtube ontstond een parallel mediaverkeer dat zijn weerga niet kende. Hierdoor gingen duizenden Russen de straat op en drong zich een heel ander beeld op van de verkiezingen.
Een jaar na de euforie op het Tahrirplein is het doel van de demonstranten bij lange na niet bereikt. Het land wordt met harde hand geregeerd en democratie is ver te zoeken. Het ‘oog van de wereld’ is inmiddels vertrokken. Hoe het Egypte sinds 25 januari 2011 is vergaan wordt verteld aan de hand van vijf portretten uit diverse hoeken van de samenleving.
Iran met een kernbom: het schrikbeeld van Israël en het Westen. De roep om een aanval op Iran klinkt luider dan ooit. De vraag lijkt niet of de Iraanse nucleaire installaties worden aangevallen, maar wanneer.
In het jaar 2050 zal ongeveer driekwart van de wereldbevolking in de stad wonen. Met de stad als gigantische groeimarkt hebben grote bedrijven als Philips, IBM, Cisco en Siemens zich de laatste jaren volop op de stad gestort.
Wat als we zouden kunnen leven in een schone wereld? Een wereld waar de energie volledig schoon wordt opgewekt, het water niet meer vervuild wordt, transport echt schoon is en de producten schoon en recyclebaar worden geproduceerd. Zo’n wereld komt er. Tegenlicht verkent wereldwijd de ongekende mogelijkheden van Cleantech, de nieuwe industriële revolutie.
Al meer dan 15 jaar is de cameraman en ecoloog John D. Liu bezig met zijn wereldwijde missie om woestijnen te vergroenen en biodiversiteit te herstellen. Het begon allemaal in 1995 toen Liu het Löss-plateau in China filmde.
Deze zomer zal alle media-aandacht gericht zijn op het Europees Kampioenschap voetbal, dat wordt georganiseerd in Polen en Oekraïne. Twee landen aan de rand van een Europese gemeenschap die in diepe economische en politieke crisis verkeert. In de laatste uitzending voor de bal rolt zoomt Tegenlicht in op de situatie in de organiserende landen.
Door de val van het kabinet krijgt Nederland in 2012 geen echte troonrede. Maar nooit snakten we zo hardnekkig naar een verhaal over hoe het ons vergaat en waar we heengaan. Tegenlicht komt daarom – twee dagen voor de verkiezingen – met zijn hoogsteigen troonrede voor ons geplaagde land. Ramsey Nasr, onze Dichter des Vaderlands, is de gids van dienst. Hij neemt ons mee naar de werkelijkheid van Nederland op een keerpunt.
Door toedoen van de banken zit Nederland in de diepste crisis sinds de jaren dertig. Miljarden euro’s belastinggeld waren nodig om het financieel systeem op de been te houden en het einde van de reddingsoperaties is nog lang niet in zicht.
Over het Duitse mirakel Terwijl Nederland in diepe crisis verkeert, draait de economie van onze oosterburen op volle toeren. Waarom doen de Duitsers het zoveel beter dan wij? Alexander Oey steekt voor Tegenlicht de grens over om de geheimen van het Duitse succes te doorgronden.
Er is een grote revolutie in het ‘kleine’ aan de hand. Zoals we van lezers bloggers zijn geworden, transformeren we nu van consument naar producent. Van energievoorziening tot verzekering, alles wordt kleinschalig en lokaal. In Tegenlicht het revolutionaire antwoord op de wereld van de multinationals.
Op de Westelijke Jordaanoever vindt een wonder plaats. Daar verrijst de nieuwe superstad Rawabi. High tech, groen en… Palestijns. Volgend jaar wonen er 40.000 mensen uit de nieuwe Palestijnse middenklasse. Tegenlicht ging kijken.
In het tussen marxisme en marktwerking verscheurde China zoeken jonge intellectuelen naar houvast in de klassieke filosofie.
Chinese politici die worden verdacht van betrokkenheid bij moord, partijleiders die weken van de radar verdwijnen: de machtsoverdracht in China verloopt niet op rolletjes.
Op 23 september 1960 vertrok de legendarische schrijver John Steinbeck voor een reis door zijn eigen land: de Verenigde Staten van Amerika. Op het uur af vijftig jaar later begon Geert Mak aan een tocht in diens voetspoor. Om net als Steinbeck de balans op te maken: Hoe is Amerika er vijftig jaar later aan toe?
Bestuurders van Nederland opgelet! Hardnekkige problemen in Nederland, in de zorg, het onderwijs en in de industrie zijn in Europese buurlanden allang opgelost. Door gewaagde visie met gedurfde besluiten en spectaculaire resultaten. Tegenlicht onderzoekt de oplossingen.
Winnende documentaire op IDFA 2012 Midden in het centrum van Hebron, een stad van 120.000 Palestijnen, hebben zich 800 Joodse kolonisten gevestigd. Zij worden dag en nacht beschermd door een overmacht aan Israëlische soldaten. De jonge Israëlisch-Nederlandse filmmaakster Esther Hertog huurde er een caravan en filmde er het absurdisme van het dagelijks leven.
Big Boys Gone Bananas!* Hoe ver reikt de macht van een grote corporatie? De Zweedse filmmaker Fredrik Gertten heeft dit recentelijk meegemaakt. Zijn eerdere film, BANANAS!* verhaalt van een rechtszaak die twaalf Nicaraguaanse plantagearbeiders hebben aangespannen tegen de grote fruitfabrikant Dole Food.
Joris Luyendijk duikt onder in de Londense City en daalt af in de hoofden van de meester-bankiers. Een onderzoek naar adrenaline, testosteron, verslaving en de magie van het grote geld.
Het jaar van de grote verandering 2013 moet het jaar van de grote verandering worden. Het jaar van de nieuwe gedachten en vergezichten. In Agenda 2013 geven grote, nieuwe denkers en doeners hun visie op de toekomst.
De crisis laat de falende macht van de markt zien. De consument wordt weer burger en ontwikkelt initiatieven waarbij persoonlijk contact, samenwerking en overzichtelijkheid voorop staan. Een nieuw Nederland daagt.
Braziliaanse topondernemer Ricardo Semler werd schatrijk door zijn werknemers gelukkig te maken.
'The Giving Pledge': superrijken in Amerika besluiten de helft van hun vermogen weg te geven. Hoe staan kapitaalkrachtige Nederlanders tegenover dit ogenschijnlijk onbaatzuchtige initiatief?
Tegenlicht schetst de arbeidsmarkt van de toekomst, waar niet geld verdienen, maar geluk het belangrijkste streven is.
Tegenlicht portretteert een groep Nigeriaanse immigranten in de Chinese metropool Guangzhou.
De term 'welvaartsevangelie' wordt door tegenstanders schamper gebruikt om een variant van de pinksterkerk aan te duiden, die de nadruk legt op succes en voorspoed in het hier en nu. Is dat het hele verhaal? Tegenlicht wil meer weten en gaat op pad om te begrijpen wat deze kerken aan moderne mensen te bieden hebben.
Tegenlicht neemt u mee op een duizelingwekkende reis langs de belastingparadijzen met als gidsen internationale belastingexperts en data-nauten.
Tegenlicht kijkt mee over de schouder van een man die ondanks de crisis een overvloedige toekomst verwacht: Peter Diamandis. Door technologische ontwikkelingen wordt het leven beter dan ooit.
Is Europa naast een muntunie ook al een gezamenlijke arbeidsmarkt van 27 landen? Tegenlicht neemt de proef op de som.
Door de crisis beginnen alle bestaande instituties te wankelen. Gelukkig is het tegelijkertijd het moment bij uitstek waarin we oude bestuursvormen en economische modellen achterhaald kunnen verklaren en zélf onze toekomst kunnen vormgeven. Tegenlicht kijkt in de laatste aflevering van dit seizoen met transitiehoogleraar Jan Rotmans naar de kiemen van het nieuwe Nederland.
(Herhaling van 4 september 2011) Indrukwekkende documentaire over de gevolgen van schaliegaswinning in de VS Filmmaker Josh Fox, woonachtig in het waterwingebied van New York, kan zijn land leasen aan een bedrijf dat gaswinning op zijn terrein wil gaan doen. Voor 100.000 dollar. Zo’n aanbod kun je moeilijk afslaan. Maar Fox vertrouwt het niet. Het is het begin van een roadmovie langs de boorputten in de VS. Schaliegas wordt gezien als een ideale oplossing om de schaarste te overbruggen nadat de aardolie is uitgeput en duurzame energie op wereldschaal nog niet echt op gang is. In de VS zijn al tienduizenden boorputten geslagen om het gas met behulp van veel chemicaliën aan de aardlagen te onttrekken. De achtertuin van Josh Fox is nu nog een idyllisch bos - maar wat zal schaliegaswinning met zijn land doen? In GASLAND reizen we door de VS met Fox die, door het leasecontract dat hij kreeg opgestuurd, nieuwsgierig werd naar de ervaringen van mensen die al voor het geld zijn gezwicht. Het is geen reis door Amerika waar je vrolijk van kunt worden. Tal van mensen hebben op zijn minst drinkwatervervuiling, en anders wel gezondheidsklachten of onverkoopbaar land. Onderweg blijkt de stoet van benadeelden die door de Gascowboys wordt achtergelaten, alsmaar groter. En als duidelijk wordt hoe de boorbedrijven het met de politiek geregeld hebben, dat alle booractiviteiten van de normale milieuregels zijn uitgezonderd, houdt Fox het voor gezien; er komt geen handtekening onder het contract.
Is het noodlijdende Griekenland het begin van een nieuw Europa? Op de puinhopen van de failliete groei-economie ontstaan alternatieven waarbij de burger weer de baas wordt over vraag en aanbod. Lokaal en sociaal; de economie van de kleinste eenheid.
Toegang tot water is van cruciaal belang voor Nestlé. Hoe duurzaam is het om water in flessen te stoppen? Een ding is zeker: het is winstgevend. Is drinkwater een levensbehoefte of een levensmiddel?
Over de politieke en financieel-economische vraag die voorligt bij de Duitse verkiezingen van 22 september: wat betekent de verkiezing van een nieuwe Bundeskanzler voor de toekomst van Europa en de euro? En kan een exit van Duitsland (Dexit) een oplossing voor de crisis zijn?
Een verslag van de onverschrokken strijd van schooldirecteur Eric van 't Zelfde. Hij is vastberaden het leven van velen te verbeteren, desnoods ten koste van zichzelf.
Een portret van een generatie die volwassen wordt in de onzekerheid van een crisis. Hoe belangrijk is geld en bezit nog voor hen?
Nieuwe technologie geeft ons de mogelijkheid om ons leven in elk detail vast te leggen, waardoor het virtuele en reële door elkaar heen gaan lopen. Wordt de mens steeds meer een machine?
Tegenlicht onderzoekt hoe je met behulp van big data kunt doordringen in gesloten bolwerken. Wat geven deze enorme informatiestromen prijs over een multinational als Shell?
Door enorme informatiestromen kan ons worden verteld wie we vandaag zijn én wat we morgen zullen doen. Kunnen we de controle over onze eigen data nog terug krijgen?
Thriller over een geniale algoritmebouwer die het opnam tegen Wall Street.
In Spitsbergen staat een zaadkluis die tegen alles bestand is. Maar van wie is het zaad?
De bouwsector komt weer in beweging. Niet door projectontwikkelaars maar door de burgers, die zelf hun huis bouwen.
Topbankier schetst een beangstigend beeld van de megalomane macht van banken. Tegenlicht vraagt Ewald Engelen, Bernard Lietaer en Herman Wijffels: hoe nu verder?
‘Jong ondernemend Nederland sla uw slag!' Vergrijzing als succesverhaal.
Bent u groen, oranje of rood, bent u verdacht of heeft u niets te verbergen? Hoe illegale immigrantenretoriek zorgt voor het geld om het veiligheidscomplex te perfectioneren.
De auto is minder populair onder jongeren. Hoe zal de nieuwe generatie zich in de toekomst verplaatsen?
Jonge historicus Rutger Bregman pleit in Tegenlicht Lab voor de terugkeer van het utopisch denken.
Wij lijken gevangen in een wereldwijd digitaal web, gecreëerd door overheden en Silicon Valley. Hoe blijven wij de baas over onze eigen data? Zijn er wegen om te ontsnappen aan de digitale dystopie?
We willen steeds vaker dat alles zo echt mogelijk is. Maar houden we onszelf niet een beetje voor de gek? Want wat om ons heen is echt 'echt'? Feit is dat 'fake' en 'echt' steeds meer verweven raken.
Hoe organiseren mensen een gemeenschap als ze opnieuw kunnen beginnen?
Water als basisingrediënt voor het huishouden van de toekomst.
Bezuinigingen en groeiende ongelijkheid leidt tot onrust en onbehagen. Maar waar blijft de opstand?
Kunnen we uiteindelijk onze hersenen uitlezen? Kunnen we breinen direct met elkaar verbinden? Op zoek naar de toekomst van onze hersenen.
We leven in een 'always on'- samenleving en raken vervreemd van het nu en van elkaar.
Over 15 jaar leven er meer dan een miljard mensen in China in steden. De keuzes die bij de bouw van deze steden worden gemaakt zullen de toekomst van de wereld bepalen.
Hoe kunnen wij onze digitale bestanden, zowel woord als beeld, behouden voor de toekomst? Onze beschaving draait tegenwoordig op steeds hogere toeren een tijd in van een ziekelijk korte aandachtsspanne. Deze trend zien we in de steeds snellere veranderingen in technologie, het korte termijn perspectief van het flitskapitalisme, de verkiezingskoorts die onze democratie gevangen houdt en hoe we zelf voortdurend afgeleid worden door het gevoel iets te missen en de noodzaak van multitasking.
Stel dat we iedereen in Nederland een basisinkomen geven, zonder voorwaarden. Klinkt te mooi om waar te zijn? Als we weten dat een deel van de bestaande banen gaat verdwijnen door robotisering en algoritmes, en dat het huidige stelsel van uitkeringen- en toeslagen te complex en beschuldigend en fraudegevoelig is, is het dan niet tenminste het onderzoeken waard?
Waar regeringen vastzitten in hun eigen ambtelijke logheid en partijpolitiek, bruisen de steden van energie, optimisme en daadkracht. Waar landelijke overheden falen worden veel problemen - op het gebied van milieu, armoede, voedselproductie en zorg - op stedelijk niveau sneller en in samenspraak met de burger opgelost. Wordt het dan ook niet hoog tijd om onze steden meer macht te geven? Wat gebeurt er als pragmatische burgemeesters het heft meer in eigen hand nemen en proberen hun stad - buiten de landelijke politiek om - tot bestuurlijk centrum te maken?
Groen Goud is terug. Het herstellen van ecosystemen levert namelijk niet alleen ecologische winst op, maar ook economische. Twee jaar geleden lieten de makers van Tegenlicht in de uitzending 'Groen Goud' zien dat het vergroenen van woestijnen heel goed mogelijk is. Zij volgden de Amerikaans-Chinese cameraman en ecoloog John D. Liu. Hij raakte in de ban van het herstel van landschappen toen hem gevraagd werd om de vergroening van het Löss-plateau in China te filmen. Hij filmde hoe een onherbergzaam, droog berggebied zo groot als Nederland omgetoverd werd tot een weelderige groene oase. De vergroening zorgde niet alleen voor ecologisch herstel maar ook voor economische bloei van de regio. Sindsdien reist John D. Liu de wereld over om mensen in andere landen te inspireren dit voorbeeld te volgen
Grote voetbalclubs worden gekocht door buitenlandse zakenmannen, die louter op geld belust zijn en geen emotionele band hebben met het voetbalverleden. Volkssport nummer één raakt in een identiteitscrisis. En wat doe je als je als supporter moet aanschouwen hoe jouw club van naam verandert, of je ineens rood in plaats van blauw als clubkleur hebt? Juist, zo goed en zo kwaad als het gaat het heft in eigen handen nemen. Deze protestbeweging staat misschien wel voor meer dan alleen voetbal.
VPRO Tegenlicht steekt de hand in eigen boezem. Na een langdurige lofzang op de deeleconomie kijken we nu wat ervan geworden is: waar liggen de kansen, en wat zijn de gevaren?
De rockster van nu schrijft intellectuele boeken. De Franse econoom Thomas Piketty en de Canadese milieuactiviste Naomi Klein reizen als supersterren de wereld rond om hun ideeën te verkondigen. Een uitweg uit de crisis door radicale veranderingen? Er verschijnen nieuwe sterren aan het pop firmament. Maar ze zingen niet, ze acteren niet, nee, ze schrijven boeken, intellectuele boeken. Over vermogensongelijkheid en de klimaatsverandering. Deze intellectuele sterren veroveren de wereld met overtuigende ideeën, die miljoenen mensen aanspreken.
Een blik op drie scholen waar men de vaste waarden van het onderwijs ter discussie stelt. Hoe kun je elke individuele leerling, met hulp van technologie, het best passende onderwijs bieden?
Nederland moet kantelen, zegt Jan Rotmans. Hij zoekt vernieuwers, dwarse denkers en frisse kijkers. In Tegenlicht een portret van drie kantelbewegingen.
'Op een haar na heeft de financiële wereld in 2008 uw leven al onvoorstelbaar ontwricht. De diepere oorzaken hiervan zijn niet weggenomen, hoewel alle insiders weten wat ze zijn. Hoe kan dat?'. Dat is de grote vraag die Joris Luyendijk zich stelt in zijn recent verschenen boek ‘Dit kan niet waar zijn. Joris Luyendijk onder bankiers’. In 2012 en 2013 schreef Luyendijk voor de Engelse krant The Guardian een 'banking blog' waarvoor hij op anonieme basis honderden medewerkers uit de financiële sector interviewde. VPRO Tegenlicht nodigde Joris Luyendijk uit om, met uitzicht op de Amsterdamse Zuidas, zijn bevindingen tegen het licht te houden. Zal een betrouwbare en veilige financiële sector voor altijd iets blijven waarvan wij alleen maar kunnen dromen?
De moderne voedselproductie is in belangrijke mate afhankelijk van fossiele brandstoffen. Nu die op beginnen te raken is de grote vraag hoe we in 2050 de wereldbevolking van 9 miljard mensen te eten gaan geven. In Nederland, België en Silicon Valley zijn er talloze start-ups begonnen om met slimme technologie, big data en nieuwe distributiesystemen oplossingen te vinden voor dit vraagstuk. In VPRO Tegenlicht een verkenning naar het eten van morgen, wat niet alleen duurzaam, lekker en biologisch moet zijn, maar vooral voedzaam en bovenal genoeg voor alle aardbewoners. Helpt de aanpak van deze nieuwe generatie voedselstart-ups om ons in de toekomst voldoende en goed eten te garanderen?
Helemaal in het noordoostelijke puntje van Europa, grenzend aan Rusland, ligt het kleine Estland. Estland kent het grootste aantal start-ups per hoofd van de bevolking, internettoegang wordt er beschouwd als een mensenrecht en alle inwoners hebben gratis wifi. Alles wat nieuw is op het gebied van de digitale samenleving wordt hier als eerste uitgeprobeerd en toegepast. Zo hebben de eerste e-residents inmiddels hun vingerafdruk afgestaan in ruil voor een virtuele verblijfsvergunning. En heeft het de ogen van durfkapitalisten uit Silicon Valley, ondernemers en wereldburgers op zich gericht.
Het internet is de elektriciteit van de 21ste eeuw en de uitbreidingsdrang van de technologie-giganten is letterlijk grenzeloos. Hoe reageren mensen in Afrika?
De Rotterdamse haven is in 2030 een zelfdenkende doorvoerhaven. Wat gebeurt er als de meest fysieke van onze werelden volledig automatisch wordt?
In het westen zijn we bijna bang voor slimme robots. In Japan hebben robots een ziel. Daar zullen intelligente robots sneller worden geaccepteerd.
Griekenland wordt ontmanteld en verkoopt staatseigendommen. Welke kapers zijn er op de kust en hoe verandert de uitverkoop het land?
Het klimaatbeleid dat de Nederlandse overheid voert laat te wensen over. Advocaat Roger Cox besloot namens Urgenda de staat voor de rechter te slepen.
Het voorgenomen vrijhandelsverdrag tussen de VS en Europa (TTIP) leidt tot zorgen over het Europese zelfbeschikkingsrecht. Meest omstreden onderdeel van TTIP is ISDS, het ‘investor state dispute settlement’. ISDS geeft bedrijven de mogelijkheid om overheden aan te klagen wanneer die hun investeringen schaden. Maar zijn de claimbeluste investeringsadvocaten een bescherming van onze handelsbelangen of een bedreiging voor onze democratie?
Bestaat er zoiets als een Europees, gemeenschappelijk verhaal? Is het formuleren daarvan zinvol of zijn we eigenlijk al te laat?
Men denkt dat nieuwe technologie wordt ontwikkeld door bedrijven als Google en Apple. Maar is dat wel zo? Welke rol spelen overheid en het bedrijfsleven in het Europese innovatieklimaat?
Bitcoin, het onvervalsbare alternatief voor de bank. Een succesvolle hype of is dit echt de digitale versie van goud?
Producten worden zo ontworpen dat ze snel verouderen, terwijl het einde van de aanwezige grondstoffen met een razende vaart in zicht komt. Hoe kunnen we stoppen met het produceren van nieuwe spullen?
Asteroïden ontginnen, ruimtetoerisme: we staan aan het begin van de kolonisatie van de ruimte. Ruimtejurist Frans von der Dunk wijst ons de weg.
De Nederlandse Sigrid Kaag is als VN-gezant speciaal belast met het vluchtelingenvraagstuk in Libanon, dat meer dan 1,2 miljoen Syrische vluchtelingen op een bevolking van vier miljoen mensen kent.
Met het uitdijende conflict in het Midden-Oosten dringt de vraag zich op hoe het zo gekomen is. Welke lering valt er te trekken uit het verleden?
Op de pleinen van Tunis, Tel Aviv en Barcelona kwamen de laatste jaren mensen massaal in protest om verandering te eisen. Maar hoe worden de eisen daarna omgesmeed tot echte verandering?
Talloze apps worden speciaal ontworpen om onze behoefte aan seks en intimiteit te bevredigen. Hoe beïnvloedt technologie onze relaties en intimiteiten?
Zijn twee door China opgerichte internationale, financiële instituten het begin van een nieuwe Chinese wereldorde in de 21e eeuw?
Wat kunnen we verwachten van de moderne universiteiten? Hoe ziet het onderwijs en onderzoek van de toekomst eruit?
Vlaams theatermaker Lucas De Man gaat langs zeventien Europese steden op onderzoek om het veranderende Europa van onderaf vorm te geven.
Nu duurzame energie goedkoper aan het worden is dan energie uit fossiele brandstoffen, voltrekt zich een omslag naar een wereld zonder CO2-uitstoot.
Vele vluchtelingen weten naar Istanbul te trekken: de poort naar Europa. Blijven ze of is de oversteek naar Europa te aantrekkelijk?
Kunnen vakbonden de nieuwe generatie werkenden nog vertegenwoordigen of zijn er nieuwe vormen van collectiviteit nodig?
Wat gebeurt er als werken en samenleven op andere waarden wordt gebaseerd dan op cijfermatig rendement en persoonlijk voordeel?
Welke virtuele wapens zet IS in om jongeren in het Westen te radicaliseren? Waarom vallen jongeren in Europa voor de ‘middeleeuwse realityshow’ van IS?
Ze vliegen in zwermen, bezorgen pakjes en kunnen zo klein zijn als een insect. Drones zijn veel meer dan alleen maar wapens. Ze duiken overal op in ons leven.
Hoe zou een nieuw, werkelijk democratisch bestuurd Europa er volgens Varoufakis uit gaan zien? Hij startte een beweging.
Techbedrijven schetsen een aanlokkelijke toekomstvisie voor slimme steden. Welke prijs betalen burgers voor deze technologische droom?
Altijd en overal online. Dat klinkt mooi, maar heeft een keerzijde. Met steeds meer digitale netwerken wordt offline zijn een luxe.
Welke invloed heeft de razendsnel groeiende deeleconomie-gigant Airbnb op de sociale structuur van een stad?
Welke vernuftige slimmigheden en andere digitale wetmatigheden maken dat wij onze digitale winkelwagen zo vol mogelijk gooien?
Verontwaardigde Duitsers zijn boos op Angela Merkels vluchtelingenbeleid. Wie zijn deze mensen? En wat is die steeds luider klinkende stem van de voorheen zwijgende meerderheid?
Kunstpioniers op de grens van verbeelding en werkelijkheid in een snel veranderende wereld.
Onrecht bestrijden met je mobiel in plaats van een meestertitel.
Dilemma’s van een ondernemende wereldverbeteraar die een ‘eerlijke’ telefoon probeert te maken.
Een gedreven burgemeester die alle vluchtelingen met open armen ontvangt.
De meest glorieuze verliezer van Amerika kenmerkt niet het einde, maar het begin van een nieuwe politieke beweging.
Waar het geloof in politici afneemt, stijgt het vertrouwen in de kracht van burgers.
De tweestrijd van veel Turkse Nederlanders: moet je kiezen tussen je vader- en je moederland?
Waar blijft de 80 miljard euro die iedere maand door de ECB met behulp van een muisklik uit het niets geschapen wordt? Onze economie moet groeien. Daarom pompt de Europese Centrale Bank onder leiding van voorzitter Mario Draghi elke maand met een muisklik 80 miljard euro in de Europese economie. Waar wordt dat enorme virtuele bedrag voor gebruikt? En wat zijn de effecten van deze geldinjecties?
Van hashtag tot Amerika’s grootste burgerbeweging. Een gesprek met medeoprichter Patrisse Cullors.
Nu de EU onder druk staat, pleit historica Ulrike Guérot voor een Europese republiek.
Hoe de mens in het Antropoceen zelf verantwoordelijkheid kan nemen.
Hoogste tijd om onze democratie opnieuw uit te vinden.
Hoe de schalierevolutie Trumpland energie-onafhankelijk heeft gemaakt.
De zuidelijkste grenspost van Europa is niet waar u denkt dat het is.
Langs de lijnen van de oude zijderoute verschuift de macht van west naar oost.
Israël als het voorbeeld van goed georganiseerde burgerveiligheid.
Hoe wordt er politiek bedreven in een stad waar het politieke midden steeds verder lijkt af te brokkelen?
De presentatrices van de bekendste talkshow in het Midden-Oosten schuwen geen enkel taboe.
Hoog tijd om duurzaam ondernemen in Nederland tegen het licht te houden.
Wie is Angela Merkel en is zij werkelijk de hoop van heel Europa?
Hoe kan je, los van instellingen en overheid, de wereld een zetje in de goede richting geven?
Veel zelfstandigen vinden een arbeidsongeschiktheidsverzekering te duur. Er is een alternatief: het broodfonds. Een nieuw soort verzekering gebaseerd op wederzijds vertrouwen.
Door fake news, gehackte verkiezingen en leugens van wereldleiders heeft het vertrouwen in politici, media en bedrijven een dieptepunt bereikt. Is dat nog te herstellen?
De euro lijkt anno 2017 gered. Is dat zo? Financieel journalist Maarten Schinkel schetst de eerste contouren van een Nederland na de euro.
Wat betekent de herverkiezing van Merkel voor het Duitsland van de toekomst? Tegenlicht gaat op reis met de spraakmakende Duitse komiek Jan Böhmermann.
Het Nederlandse zorgstelsel staat onder druk. Jos de Blok wil daar voor eens en voor altijd verandering in brengen.
YouTube is in sneltreinvaart uitgegroeid tot één van de machtigste online platforms ter wereld. Welk uitgekiend verdienmodel schuilt er achter dit succesverhaal en hoe zal dit ons toekomstige medialandschap bepalen? Een kijkje in de wereld van de YouTubers, de marketeers en managers.
Hoe ziet onze wereld er over 25 jaar uit?
Grote steden in de wereld zijn een magneet geworden voor nieuwkomers, toeristen, expats en laptop-nomaden. In onze hoofdstad Amsterdam neemt de druk ook toe. De komende vijftien jaar moet de stad doorgroeien naar het magische getal van 1 miljoen inwoners. Gaan we daarmee Londen of Parijs achterna, waar de middenklasse verdwijnt? Wat doet dat met de hoofdstad en is er wat tegen te doen?
Gaan anti-radicaliseringsprogramma's hun doel voorbij?
Alles van waarde is weerloos. Dat geldt zeker voor de natuur, waar we steeds meer van kwijtraken.
Markten zijn inefficiënt en groei is niet alles zaligmakend: tijd voor een nieuw economisch model.
We vliegen er op los. Even snel een paar dagen naar de zon. Een vergadering in Londen. Het vliegtuig is lekker snel en wordt almaar goedkoper, met het dalen van de prijzen is het aantal passagiersvluchten explosief gestegen. Vliegen dreigt daarmee de allergrootste bron van vervuiling te worden. Na jaren vertraging begint de elektrische auto er nu eindelijk te komen, maar waar is de groene revolutie in de lucht?
Ondanks de aanstelling van een klimaatminister, werd er vooral teleurgesteld gereageerd op de nieuwe klimaatdoelen van de regering. Weinig ambitieus en zeker niet genoeg, vonden critici. Hoe kunnen we de transitie naar duurzame energie wel een flinke versnelling geven? Nederland loopt vooralsnog sterk achter ten opzichte van de rest van Europa. Ruud Koornstra, duurzaam ondernemer en energie-commissaris, denkt dat een snelle overgang naar een duurzaam Nederland haalbaar is. VPRO Tegenlicht reist mee op de missie van een ondernemende activist.
Woede. Een woord dat in de 21e eeuw vaak de ronde doet. Woede van de lone wolf en woede van nationalisten. Woede, die door Trump, Brexit, IS, Catalaanse separatisten en zelfs de Hindoe-suprematie in India bij ons is aangewakkerd. Pankaj Mishra probeert dit fenomeen te verklaren. Waar komt die woede vandaan en hoe kan deze tot iets goeds leiden?
China wás al de spullenschuur van de wereld, maar wordt nu ook dé wereldwijde webshop. Chinese internetgiganten als Alibaba en Tencent hebben hun digitale shopsystemen nationaal uitgerold en gaan nu keihard de concurrentie aan met Bol.com en Amazon. Ondertussen dunt het Nederlandse winkelaanbod uit.
Is het eeuwige leven alleen weggelegd voor de rijken der aarde? Silicon Valley is in de ban van het overwinnen van de dood. Miljarden worden geïnvesteerd in het hacken van onze sterfelijkheid. De gedachte is dat wanneer ouder worden een ziekte is, dat we dan ook een middel tegen sterven kunnen ontwikkelen.
Klimaatverandering zorgt voor smeltende gletsjers in Zwitserland. We moeten snel grip krijgen op de opwarming van de aarde. Volgens de Indiase schrijver Amitav Ghosh komt dit omdat we het ons niet kunnen voorstellen dat onze kinderen in een onleefbare wereld zullen leven. Ons eindeloos verlangen naar zaken als auto’s, vlees en luxegoederen vormen de grote veroorzakers van de klimaatcrisis. ‘Iedereen wil deel uitmaken van het goede leven’, zegt Ghosh. ‘We zijn als een kalkoen voor Thanksgiving. We worden lekker volgestopt maar op een dag gaat de kop eraf.’
Ons consumptiegedrag moet op de schop. We weten immers welke schade en ellende we veroorzaken aan het klimaat met het eten van vlees, het kopen van luxegoederen en citytrips. Hoe krijgen we de broodnodige gedragsverandering voor elkaar zonder veel comfortverlies? Over de dagelijkse dilemma's en hoofdbrekens van de Groenmens.
Welke rol kunnen burgercollectieven spelen bij het oplossen van de problemen van deze tijd? Deze vraag dringt zich op nu de overheid zich terugtrekt en de private sector die taken maar deels overneemt. Kom te weten hoe burgercollectieven in dit gat springen en zelf de verantwoordelijkheid nemen bij arbeidsongeschiktheid, in de ouderenzorg en alternatieve energievoorziening.
Geen migranten, de pers aan banden en een universiteit die tot staatsvijand is verklaard: dit is het Hongarije onder premier Viktor Orbán. In Boedapest staat een universiteit, opgericht en gefinancierd door de miljardair George Soros, om de waarden van een ‘open samenleving’ te propageren. Maar juist die gepropageerde West-Europese waarden als de scheiding der machten, vrije media en vrijheid van onderwijs staan in aanloop naar de verkiezingen op 8 april onder druk.
Hoe overwinnen we toenemende vervreemding, eenzaamheid en ecologische rampspoed? Er is een nieuw verhaal nodig om de samenleving te bevrijden van het allesoverheersende rendementsdenken. De invloedrijke Britse denker George Monbiot heeft antwoorden hoe we uit deze puinhoop komen. We moeten onze relatie tot de natuur, de medemens, de gemeenschap, de politiek, en vooral tot onszelf opnieuw uitvinden.
Of je een baan krijgt of een hypotheek, wie er vervroegd wordt vrijgelaten uit de gevangenis: algoritmes bepalen steeds vaker de grote beslissingen in ons leven. Want algoritmes zijn sneller en efficiënter dan mensen. Maar nemen ze ook altijd betere beslissingen? En hoe ziet een samenleving eruit waarin we gestuurd worden door big data en computercode?
In heel Europa wordt het geluid van radicaal rechts sterker. Mensen voelen zich bedreigd door de komst van migranten en zoeken naar verbondenheid en Heimat, oude begrippen in een nieuw jasje. Inmiddels is er sprake van een assertief opererende ultra-rechtse beweging.
De oproep van VPRO Tegenlicht van afgelopen november aan ‘Groene Techpioniers’ om zich te melden leverde vele spannende en ondernemende kandidaten op. Reden om nader te onderzoeken wie het aandurven om met groene idealen een slim en duurzaam product te verzinnen en daarmee ook nog de markt op te gaan. Hoe word je een succesvol duurzaam ondernemer en welke risico’s loop je als pionier?
Donald Trump en Thierry Baudet werden beiden afgebeeld met de groene kop van Pepe the Frog. De kikker groeide van een vrij onschuldig stripfiguur uit tot een controversieel internet-icoon. In aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen werd Pepe zelfs tot officieel haatsymbool uitgeroepen. Pepe staat nu tussen het logo van de Ku Klux Klan en het hakenkruis. Hoe kan een ironisch bedoelde kikker eindigen als symbool voor neonazi’s? En is deze bestempeling wel terecht?
Sinds de opkomst van het massatoerisme reizen mensen op grote schaal en voor weinig geld de wereld over. Er lijkt geen einde te komen aan die groei, want alleen maar meer mensen willen op vakantie en dat kan voor almaar goedkoper. Maar nu de koraalriffen verdwijnen, lokale bewoners moeten verhuizen en zelfs toeristen lijfelijk aangevallen worden, lijkt een grens bereikt. Hoe dit tij te keren?
De publieke belangstelling voor kweekvlees is in Nederland groot, maar om het ook in Nederland op de markt te brengen blijkt vooralsnog zeer ingewikkeld. Vlees uit opgekweekte stamcellen is duurzaam; voor de productie is minder grond, water en energie nodig, er hoeven geen dieren voor te worden geslacht en volgens de makers is het volkomen veilig voor de mens. Maar er zijn ook tegenstanders van kweekvlees, zoals het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, dat kweekvlees beschouwt als een zogenoemd 'novelfood'. Kortom: kweekvlees is werkelijkheid. Het is er en we kunnen het maken. De vraag is: Willen we het ook of missen we de boot?
Koeweit lijkt goed op weg. Zo is het de enige Arabische Golfstaat met een gekozen parlement, een grondwet en een visie op de toekomst zonder olie. Maar het is een façade. Hierachter schuilt namelijk een oerconservatieve maatschappij. Een kleine liberale elite probeert, binnen dit spanningsveld, de grenzen op te rekken. Hoe ziet het post-olietijdperk eruit voor jongeren in de Golfstaten?
Tien jaar geleden werden we verrast door de val van zakenbank Lehman Brothers. De financiële crisis die daarop volgde was als een kettingreactie; een paaldanseres met haar vijf hypotheken bleek verbonden met het gapende gat in de Griekse overheidsbegroting. Is de volgende crisis te voorspellen? Welke lessen trekken we uit de vorige?
Hoe ziet de verduurzaamde wereld er straks uit? Nu de mondiale transitie naar duurzame energie in een stroomversnelling zit wordt dát de grote vraag. Want met de groei van duurzame energie gaan veel meer veranderingen gepaard dan enkel de kleur van de stroom uit het stopcontact. Hoe gaan we bouwen, wat is de invloed op onze mobiliteit en zal energie misschien ooit gratis worden?
Amazon is de grootste winkel van de wereld. CEO Jeff Bezos de rijkste man van de wereld. Cloud computing, medische distributie, levensmiddelenverkoop en video streaming; de ambities van Amazon lijken grenzeloos. Wat is het businessmodel van de online shopgigant? Innovatie en gezond ondernemerschap of uitbuiting en het uitschakelen van concurrentie?
Big Pharma heeft de prijsbepaling van medicijnen stevig in handen. Productiekosten zijn geheim en pogingen om medicijnen goedkoper te maken worden succesvol tegengehouden. Toch nemen medische professionals vanuit hun persoonlijke betrokkenheid het heft in eigen hand. Zij willen medicijnen voor iedereen beschikbaar en betaalbaar maken.
Boyan Slat heeft de grootste plastic schoonmaakactie in de geschiedenis op touw gezet. En dat alles na een profielwerkstuk over plastic soep. Inmiddels heeft hij tachtig mensen in dienst en gaat hij zijn eerste ‘Ocean Cleanup systeem’ uitrollen in de Stille Oceaan. Tegenlicht volgt Boyan Slat op de voet in deze voor hem spannende tijden.
Kunstmatige intelligentie gaat een overdonderende impact hebben op alle facetten van ons leven. Daarom is het belangrijk om stil te staan bij welke doelen we deze machines geven. Hoe creëren we een machine die ons begrijpt en alleen doet wat wij willen?
Rotterdam is inmiddels met 206 verschillende nationaliteiten een superdiverse stad. Twee derde van de jongeren heeft een migratieachtergrond. Voor velen is integratie een gepasseerd station. Ze streven naar gelijkheid en eisen hun plek op in de stad én instituties. Tegelijkertijd is er de dreigende gentrificatie, die als een donkere wolk boven de stad hangt. Hoe gaan de jonge zogenoemde bi-culturelen daarmee om?
Silicon Valley zet wereldwijd de arbeidsmarkt op zijn kop. Met agressieve strategieën knagen online platformen als Uber en Deliveroo aan ons poldermodel en onze verzorgingsstaat. Zonder sollicitatiegesprek, pensioen, verzekeringen of baas. Alles wordt geregeld via de app op je mobieltje. Goedkoop en makkelijk voor aanbieder en consument. Lekker vrij en flexibel voor de werker. Die is geen kantoorslaaf, maar klikt gewoon even voor een klus. Laten we de klussers spartelen of bieden we ze vaste poldergrond?
De term Deep Fake staat voor audio en videobeelden die door middel van kunstmatige intelligentie zijn gecreëerd. Met deze technologie is het mogelijk echte mensen dingen laten zeggen en doen die ze nooit gezegd of gedaan hebben. We gaan van Fake News naar Deep Fake News. Een onderzoek aan de frontlinie waar uitgevochten wordt wie onze werkelijkheid gaat beheersen.
Historicus Rutger Bregman zette vier jaar geleden het basisinkomen op de politieke agenda. Zeker negen Nederlandse steden kondigden experimenten aan. Bregman werd een veelgevraagd spreker over de hele wereld. Hoe staan we er nu voor? En hoe zorgen we ervoor dat het basisinkomen toekomstbestendig kan worden?
Estland heeft een biobank opgericht waar binnenkort het DNA van bijna 150.000 inwoners ligt opgeslagen. Het meest gedigitaliseerde land wil op die manier een preventieve en gepersonaliseerde gezondheidszorg opzetten op basis van DNA. Het is duidelijk: DNA-analyse heeft de toekomst. Maar hoe beschermen wij onze data?
Ieder jaar worden meer dan 100 miljard nieuwe kledingstukken geproduceerd. Een derde daarvan wordt niet verkocht, nooit gedragen en versnipperd of verbrand. In de wereldwijde wedloop naar de snelste productie voor de laagste prijzen heeft de mode- en kledingindustrie zich ontwikkeld tot een duizelingwekkend systeem van Fast Fashion. Dat systeem is niet alleen gebaseerd op uitbuiting, maar ook verantwoordelijk voor 10% van de wereldwijde CO2 uitstoot. Hoe kunnen we de mode veranderen met behoud van het plezier?
De voormalige milieu-activist en schrijver Paul Kingsnorth heeft zich teruggetrokken in Ierland op een zeldzaam ongerept deel van de aarde. Je zou kunnen zeggen aan het einde van de wereld . Een portret van een eindtijd denker die desondanks de hoop niet opgeeft en blijft geloven in de kracht van natuur.
2019 wordt het jaar van de waarheid voor de Europese democratie. Journalist Casper Thomas vraagt zich af hoe millennials het belang van de democratie weer kunnen inzien en mogelijk zelfs afdwingen.
Over India werd lang gezegd dat het land het Westen wel eens voorbij zou kunnen streven, als opkomende economische grootmacht. Globalisering gaf de economie in India inderdaad een flinke boost, maar de meeste burgers schieten er niets mee op. Teleurgesteld en wanhopig worstelen Indiase jongeren met de droom die niet uitkwam.
De Amerikaanse dollar is dé reservemunt van de wereld. Maar hoelang nog? Want bij een snelgroeiend handelsrijk als China hoort ook een flinke voetafdruk in de financiële wereld. China duwt z’n munt, de renminbi, met bijna onzichtbare stappen op weg richting de rol van wereldreservemunt. Financieel journalist Maarten Schinkel onderzoekt welke consequenties het met zich meebrengt wanneer de hele wereld straks betaalt met de Chinese munt.
Kunnen we, als Nederland straks van het aardgas af gaat, het bestaande gasnet gebruiken voor groene waterstof? Spelers als de Gasunie en netbeheerders maar ook producenten van groene windenergie zien hierin een nieuwe kans voor Nederland. Het bestaande gasnet lijkt namelijk een zeer geschikte manier om waterstof in op te slaan en te transporteren. Voor huizen in oude binnensteden, die niet over kunnen gaan op een warmtepomp, kan waterstof uitkomst bieden als een alternatieve, schone brandstof. Wanneer we over willen stappen op een schoon energiesysteem, dan moet er snel een ‘deltaplan waterstof’ komen. Wat moet er gebeuren om dit werkelijkheid te maken?
Beste reizigers’, de genderneutrale rompertjes van de HEMA, de eerste Nederlandse paspoorten met een ‘X’ in het veld waar meestal ‘man’ of ‘vrouw’ staat. Al vanaf de geboorte worden we in hokjes geplaatst en ons begrip van de wereld is veelal opgebouwd uit tweeledige tegenstellingen die elkaar lijken uit te sluiten. Maar er komt meer ruimte voor mensen die zich niet met het één of het ander identificeren. De grenzen tussen man en vrouw vervagen. Hoe zullen we in de nabije toekomst omgaan met seksuele diversiteit, gender en geslacht?
De Brits/Russische Peter Pomerantsev werkte tien jaar lang voor de Russische televisie tijdens Poetins presidentschap, en maakte van dichtbij mee hoe het Kremlin media inzet om de Russen een gemanipuleerde waarheid voor te schotelen. Fake news. Terug in Londen ziet hij het opnieuw gebeuren. Elk land, elke politieke partij: ieder z’n eigen waarheid. De pr-machine van Poetin was slechts een voorproefje.
Nu het ijs op de Noordpool smelt door klimaatverandering, komen er in de zomer waterwegen vrij. Militaire en commerciële schepen varen af en aan om grondstoffen te winnen die eerder niet te exploiteren waren. Een run van grootmachten op nikkel- en goudmijnen zet de geopolitieke verhoudingen op scherp en heeft grote gevolgen voor het leven van de Noordpoolbewoners. Een verslag in beeld, door fotografen Kadir van Lohuizen en Yuri Kozyrev.
Sarah is nog geen twee weken bezig met haar co-schappen als het Amsterdamse Slotervaartziekenhuis failliet wordt verklaard. De chaos is compleet en patiënten zijn de dupe. Met een kleine camera legt Sarah van binnenuit vast hoe het ziekenhuis op een fiasco afstevent: zorgverzekeraars, artsen, en directie proberen te redden wat te redden valt. Sarah schetst een pijnlijk maar treffend beeld van het Slotervaartziekenhuis als symbool voor de impact van marktwerking en de ontreddering van de gezondheidszorg.
Trump is gek en de Brexit is een shitshow. Je leest het elke dag wel ergens. Maar wat als we de wereld eens bekijken met een andere bril op: is Trump niet gewoon een slimme zakenman? En levert de Brexit de Britten niet juist een heleboel op? Kan die nationalistische focus, zo’n ‘America first’-strategie, niet het begin zijn van een eerlijkere en gelijke samenleving?
Schrijvers en wetenschappers wijzen op wat we kunnen leren van de oeroude intelligentie van bossen en van de samenwerking tussen bomen onderling.
Nederlandse plattelandspioniers geven vorm aan nieuwe manieren van voedsel verbouwen, duurzaam leven en gemeenschapszin. Wat kunnen we van deze vernieuwers leren?
De zeespiegel stijgt en de bodem zakt. Zullen dijken en waterschappen de komende honderd jaar nog toereikend zijn om ons tegen het water te beschermen? Hoe gaan we om met die fundamentele onzekerheid?
De wereld anno 2019 is grenzeloos en vol prikkels, complexe informatie en alternatieve waarheden. Wat voor effect heeft dat op onze mentale gesteldheid en op die van de samenleving als geheel?
Hoe verloopt de overstap van Shell naar duurzame energie? Vier mensen die Shell willen vergroenen: een klimaatadvocaat, een jonge aandeelhouder, een energiejournalist en een oud-bestuursvoorzitter.
Het lukt regisseur Mea Dols de Jong binnen te komen bij het moeilijk toegankelijke Emoji Committee van Unicode in Californië. De microwereld van emoji's blijkt een afspiegeling van de 'echte'.
Nederland staat voor een paradoxale opgave: meer woningen bouwen en minder CO2 uitstoten. Biedt houtbouw de oplossing? Wat zijn de mogelijkheden en obstakels? Waar laten we de productiebossen?
Shoshana Zuboff ontsluiert Google en Facebook en onthult een genadeloze nieuwe fase van het kapitalisme waarin de burger als grondstof fungeert. Hoe kan hij de zeggenschap over zijn data terugkrijgen?
Voormalig China-correspondent Floris-Jan van Luyn volgt vier actievoerders in Hongkong, die sinds april 2019 strijden tegen het machtige China. Wat kunnen wij in Nederland van hen leren?
Hoe de Turks-Koerdische migrant Hamdi Ulukaya de VS verovert met zijn Griekse-yoghurtmerk Chobani en daarmee het internationale bedrijfsleven een gouden idee aanreikt: overleven dankzij nieuwkomers.
Zo'n 90.000 mensen staan in Nederland op de wachtlijst voor geestelijke gezondheidszorg. Er moet iets veranderen, maar hoe? Wat is de grens tussen normaal en abnormaal? Zou die ook kunnen verschuiven?
De zogenaamde manosphere heeft eind jaren 10 een sterke groei doorgemaakt. Veel mannen in deze beweging vinden de wereld te veel gefeminiseerd. Wie zijn ze en waar worstelen zij mee?
De grenzen van ons voedselsysteem zijn bereikt. Waar komt ons eten in 2040 vandaan en hoe wordt het bereid? Techniekfilosoof Koert van Mensvoort kijkt met vijf gasten naar het menu van de toekomst.
Hoe ziet het virus van morgen eruit en hoe kunnen mensen zich ertegen wapenen? Een gesprek met virusjager Ron Fouchier, viroloog aan het Erasmus MC en een internationale sleutelfiguur in de virologie.
Het coronavirus raast ook door de financiële markten. Wat gebeurt er in die parallelle wereld, waar beursvloeren worden gesloten, handel regelmatig wordt stilgezet en sommigen alweer op koopjes jagen?
Hoe komen wij tevoorschijn uit de coronaquarantaine? Als ándere mensen? Of wordt het business as usual? Een gesprek met trendvoorspeller Lidewij Edelkoort en psychiater Dirk de Wachter.
Ook in Nederland groeit de economische ongelijkheid; een duik in de wereld van het grote geld. Wat is het effect van belastingontduiking door superrijken op de publieke sector zoals onderwijs en zorg?
Taxichauffeurs worden wereldwijd hard geraakt door de coronacrisis. Ze verliezen inkomen én lopen groot risico op besmetting. Tegenlicht rijdt mee in A'dam, Wuhan, Teheran, NYC, Tel Aviv en Kisumu.
Een toekomst zonder reclame, kan dat? En hoe zou die eruitzien? Een wereldwijde voorhoede van activisten, politici, wetenschappers en juristen vecht tegen de overvloed aan reclameboodschappen.
In hoeverre zal de coronacrisis een kantelmoment in ons mondiale systeem worden? Tegenlicht zoomt uit en probeert met o.a. schrijfster en politiek activiste Arundhati Roy het grotere plaatje te zien.
De coronacrisis als kans voor een schonere toekomst. Kan het geld dat de economische crisis moet gaan bestrijden, ook meteen ingezet worden voor de omslag naar een duurzame economie?
De nieuwe oorlogsdreiging komt via onze newsfeeds. Tegenlicht duikt in de loopgraven van de informatieoorlog, bevolkt door Nederlandse soldaten, Litouwse elfen en Letse televisiepresentatoren.
Ze zijn jong, slim en met velen, het is weer hip om conservatief te zijn. Hoe ziet de gedroomde samenleving van jong rechts eruit? Hoe gaat het bondgenootschap tussen oud en nieuw rechts vorm krijgen?
De rol van China is belangrijker dan ooit, maar betrouwbare informatie is moeilijk te krijgen. Hoe kunnen we het land beter begrijpen nu het zijn invloed vergroot? Met o.a. Ai Weiwei en Peter Ho.
Filmmaker Roland Duong wilde weten of hij erfelijk belast is met schizofrenie. Hij liet zijn DNA testen en ging naar vermaarde DNA-wetenschappers om erachter te komen wat een DNA-test kan vertellen.
Hoe zal de wereld er in 2025 uitzien, wanneer door beleidsmakers en leiders de juiste beslissingen zijn genomen? Een remix van Tegenlicht-uitzendingen tot 'een nieuwe dag' in de ideale wereld.
Verpleegsters, leerkrachten en vuilnismannen komen gedurende drie dagen op een chique locatie bij elkaar om oplossingen te bedenken voor de problemen waar zij - en wij - dagelijks tegenaan lopen.
Is het einde van het aandeelhouderskapitalisme in zicht? Een zoektocht naar nieuwe bedrijfsmodellen die stabiliteit, verantwoordelijkheid en continuïteit als leidraad nemen.
Voor 23.00 uur besteld, de volgende dag in huis. Online winkelen was nog nooit zo makkelijk. Door de coronacrisis kreeg het online winkelen nog een extra impuls. En als het product dat je dertig dagen mocht uitproberen toch niet zo goed bevalt, dan stuur je het toch gewoon weer gratis terug? Maar wat gebeurt er eigenlijk met al die geretourneerde pakketten? VPRO Tegenlicht verkent de schaduwkanten van e-commerce en volgt het traject dat start bij de afdeling ‘retouren'.
Hoe ziet de wereld eruit zonder racisme? En hoe komen we tot zo’n wereld? Pioniers die dagelijks werken aan een post-racistische wereld verkennen de weg. In deze Tegenlicht-uitzending worden inzichten van diverse experts afgewisseld met de persoonlijke zoektocht van Ikenna Azuike, één van de makers van deze documentaire. Hij leest zijn kinderen voor uit het fictieve boek ‘De Post-Racistische Planeet’: een wereld die tot leven wordt gewekt met – op afro-futurisme geïnspireerde – illustraties van kunstenaar Brian Elstak.
De lockdown heeft laten zien hoe kwetsbaar ons wereldwijde voedselsysteem is. Tegelijkertijd staan boeren, natuurbeschermers en politiek lijnrecht tegenover elkaar. Enerzijds is Nederland als tweede exporteur van de wereld een agrarisch succesverhaal. Anderzijds raakt de bodem uitgeput en ingeklonken. Waar zijn de nieuwe ideeën en technologieën te vinden die goed zijn voor zowel de boer als de natuur? Een verkenning door Nederland. Van stroken-landbouw tot onbemande tractoren en van agro-ecologie tot kaas zonder koeien; wat zijn de perspectieven voor de boer van de toekomst?
Wie is de baas over onze data? Onze mobiele telefoons en smart home-toepassingen zijn veelal in handen van Amerikaanse en Chinese bedrijven. Dat betekent dat onze (Europese) data in handen zijn van niet-Europese multinationals. Is daar dan geen ontkomen aan? In een tijd van online surveillance, datatracking en microtargeting gaat VPRO Tegenlicht op zoek naar uitwegen en oplossingen. Zowel op het niveau van individuele apparaten als op wijkniveau en in gemeenschappelijke ruimten. Het borgen van privacy en datazeggenschap moet politiek op zowel landelijk als Europees niveau worden bevochten. Tegenlicht neemt het ideaal van ‘user independence‘ onder de loep. Welke initiatieven zijn er voor een meer publieke online wereld?
Gaat het actievoeren 'ondergronds'? Gaat het verder in de donkere krochten van het dark web? Een onderzoek naar de toekomst van protest met nieuwe denkers en oudgedienden. Actievoeren is sinds mensenheugenis verbonden met fysieke nabijheid: 'schouder-aan-schouder'. Wat is de toekomst van protest in een samenleving waarin we niet alleen gedwongen worden afstand te houden vanwege corona, maar ook online aan steeds indringendere en verfijndere surveillancesystemen worden onderworpen?
Mooi zijn is nog nooit zo belangrijk geweest: wie voldoet aan het geldende schoonheidsideaal heeft veel voordelen. Wie bepaalt wat mooi is? Een onderzoek naar het schoonheidsideaal van de toekomst. Online filteren we massaal onze selfies om er beter uit te zien, maar ook het inspuiten van 'echte' lippen en billen neemt een hoge vlucht. Beauty pays! Niet alleen op de relatiemarkt, maar ook bij het vinden van een baan, een huis en een netwerk. Maar wie bepaalt wat mooi is? En hoe word je mooi volgens de geldende norm?
Godsdienst heeft een nieuwe concurrent: dataïsme. De belofte is een paradijs, waarin artificiële intelligentie ons eeuwig leven en geluk schenkt. Een zoektocht naar zingeving in het techtijdperk.Tot voor kort hadden religies het alleenrecht op de hemel. Maar godsdienst heeft een nieuwe concurrent: het dataïsme, de overtuiging dat uiteindelijk alles, ook het leven zelf, niets meer is dan data. De belofte is een programmeerbaar paradijs, waarin artificiële intelligentie ons eeuwig leven, geluk en schoonheid schenkt. Wat betekent het dataïsme voor de toekomst van religie en spiritualiteit?
Meer dan 40% van de volwassen Nederlanders voelt zich eenzaam, onder wie steeds meer jonge mensen. Hoe kunnen we onze wereld anders inrichten zodat we elkaar weer zien als gezelschapsdieren die we zijn, die veel beter functioneren als we samenwerken? Mede dankzij internet en gentrificatie leven we steeds meer langs elkaar heen in zelfgekozen bubbels. Bovendien zijn we door corona noodgedwongen versneld het contactloze tijdperk in geleid. En dat terwijl te lang alleen zijn mensen ziek kan maken. Filosoof en psychiater Damiaan Denys verbindt de eenzaamheidscrisis aan het neoliberalisme en de dwang om winst te maken. Hoe is het tij te keren?
Groene energie opwekken kunnen we. Maar hoe zit het met de opslag? Overal ter wereld zijn opslagtechneuten en batterijpioniers op zoek naar manieren om duurzame energie op te slaan. Een verkenning van de nieuwe opslagmogelijkheden en -technieken: van snelle batterijen tot warmte-opslag in basalt en zout. En van ijzerpoeder als energiedrager tot het opslaan en afgeven van energie d.m.v. gigantische betonnen blokken in torens. Zonder goede opslagtechnologie loopt de energietransitie onherroepelijk vast. Met o.a. Peter Mikael Carlsson en Cees van Nimwegen.
Wat kan de coronapandemie ons vertellen over de ziekenhuiszorg in Nederland? VPRO Tegenlicht maakt de balans op: Welke lessen zijn er geleerd? Is er te veel marktwerking geweest? Hoe functioneerde de centrale sturing door de overheid? Met de jonge arts Sarah van der Lely licht regisseur Alexander Oey de Nederlandse ziekenhuiswereld van binnenuit door. Hoe zou de ziekenhuiszorg er in de nabije toekomst uit moeten zien? En hoe komen we daar?
Filosoof, politicoloog en medeoprichter van The School of Life Roman Krznaric roept ons op een betere voorouder te zijn. We zijn te veel gericht op kortetermijndenken. Krznaric heeft een zesstappenplan waarmee wij leren denken als mensen die kathedralen bouwen, om zo de toekomstige generaties te kunnen redden. Die generaties moeten nu al een stem krijgen bij de politieke vraagstukken van vandaag. Krznaric ziet voorzichtig al een gefragmenteerde beweging ontstaan die vecht voor een nieuwe economie, gericht op de lange termijn, en noemt ze Time Rebels. Zij geven hem hoop.
Beleggen zonder met het klimaat rekening te houden is verleden tijd. Waar komt al dat groene geld terecht? Een blik in het hoofd van duurzame investeerders en de wassende rivier van groene investeringen. Stroomt het geld precies de goede kant op, of zijn de banken en vermogensbeheerders vooral handig ingesprongen op een groene trend? En is er ook meer rendement te halen, of gaat het om de milieuwinst?
Het wordt steeds moeilijker om consensus te bereiken over hoe de wereld moet worden gezien. Over wat echt is en wat nep. Welke rol speelt deepfake-technologie bij onze beleving van 'de waarheid'? De Britse desinformatie-expert Nina Schick waarschuwt voor een wereld waarin desinformatie en misinformatie welig tiert, met als gevolg dat verschillende bevolkingsgroepen steeds verder uit elkaar worden gespeeld. Over het fenomeen deepfake, onze epistemologische crisis en hoe de samenleving hiermee om zou kunnen gaan.
De polarisatie in Europa groeit, de electorale steun voor populisten is erg groot. Een onderzoek naar de beste ideeën om onze democratie weerbaarder te maken tegen de autoritaire verleiding. Overal zijn grote groepen 'ontevredenen' te vinden. Waar komt die onvrede vandaan en waarom lijkt de gangbare politiek nergens in staat daarop een goed antwoord te formuleren? Is onze democratie sterk genoeg om met deze tegenstellingen om te gaan? Met Caleb Cain, Thomas Frank, Mark Bovens, Stanley Bostdorp en David Van Reybrouck.
Hoe kun je nu nog betaalbaar wonen in Nederland? Noodgedwongen experimenteren veel ondernemende jongeren zelf met verrassende out of the box-oplossingen. Tegenlicht bezoekt deze woonpioniers. Hoe komen we aan één miljoen nieuwe woonplekken voor 2030? Wat kunnen we leren van de twintigers en dertigers, die leegstand, tijdelijkheid, massaproductie en zelfbouw opnieuw uitvinden, omdat ze zelf moeten zorgen voor een dak boven hun hoofd? En kunnen deze ideeën ook duurzaam worden opgeschaald? Tegenlicht doorkruist Nederland, op zoek naar inspirerende oplossingen.
Is het neoliberale marktdenken voorbij nu de overheid als enige de economie draaiend kan houden? Een onderzoek naar de contouren van de post-pandemische maatschappij met minister van Financiën Wopke Hoekstra. Na decennia van geloof dat de markt alle problemen zou oplossen, was de realiteit bij het uitbreken van de coronapandemie ontnuchterend. VPRO Tegenlicht volgt Hoekstra tijdens de laatste maanden van zijn bewind. Hoekstra is bewonderaar van Winston Churchill en diens uitspraak 'Never waste a good crisis'. Dus als er een goed moment voor verandering is, dan is het nu.
Hoe komt het dat technische beroepen helemaal uit de mode zijn geraakt? De toekomst ligt in handen van handwerkers en het lijkt erop dat verandering, zoals de energietransitie, van de werkvloer komt. Door een tekort aan elektriciens en loodgieters lijkt de geplande energietransitie te mislukken. Handwerk staat gelijk aan vies werk. Vijftig jaar geleden wilden we het volk verheffen. Iedereen moest kunnen studeren, maar daarmee hebben we handwerk en veel waardevolle en onmisbare beroepen naar de achtergrond verbannen. Er wordt nog steeds onderscheid gemaakt tussen hoog- en laagopgeleiden, maar de hoogopgeleiden zijn niet langer de elite.
De wetenschap is voor het eerst in staat om het lichaam elk mogelijk eiwit te laten produceren dat het wil. Bevinden we ons op de drempel van een nieuw tijdperk? De kennis over hoe het lichaam op het meest fundamentele niveau werkt, neemt razendsnel toe. Niet het DNA, maar de eiwitten in ons lichaam, 'het proteoom', doen het echte werk. Zij houden onze lichaamscellen gezond. In de VS steken durfkapitalisten miljarden in Proteomicsstartups die door het scannen van bloed, urine of speeksel op eiwitten een haarscherp beeld krijgen van je algehele gezondheid. Met o.a. Albert Heck, John Moult, Ellen Zhong, Andrea Maier en Henry van den Bedem.
Digitale assistenten zijn in opkomst en deze slimme ondersteuners begeven zich op communicatieterreinen die voorheen enkel aan mensen voorbehouden waren: empathie en emotie. Zien of horen we straks nog het verschil tussen mens en machine? En kunnen deze digitale mensen ons helpen bij het oplossen van structurele problemen, zoals personeelstekorten in de zorg en in het onderwijs? En moeten we dat überhaupt wel willen?
Al tientallen jaren strijden milieuorganisaties en beroepsvissers over het gebruik van de Noordzee. Zorgen over overbevissing en afnemende biodiversiteit zetten de visserij steeds meer onder druk. Met de brexitbeperkingen, het verbod op pulsvissen en de kosten voor verduurzaming is een toekomst als beroepsvisser steeds moeilijker voor te stellen. Toch werken er door het hele land mensen aan nieuwe oplossingen voor de sector. Is er een toekomst mogelijk waarin iedereen tevreden is: genieten van een lekkerbekje én van een gezonde, biodiverse Noordzee, met zelfs weer ruimte voor de vleet, een reuzenrog?
Schoon vervoer komt binnen handbereik en is nog zelfladend ook: de zonneauto, een elektrische auto met ingebouwde zonnepanelen, komt in 2022 op de markt. En deze solar mobility-sector wordt nu eens niet door het machtige Silicon Valley aangevoerd, maar door Nederland. VPRO Tegenlicht brengt de sector in kaart, test de kersverse modellen en spreekt de ontwerpers over hun dromen en de hinderpalen.
Met de machtsovername van de Taliban in Afghanistan kondigde zich een nieuwe wereldorde aan. Een waarin de VS niet langer de internationale politieman is, waarin China een eigen rol opeist en waarin Europa kleur moet gaan bekennen. Welke moeilijke keuzes moet Europa gaan maken om overeind te blijven in het nieuwe geopolitieke krachtenveld? Welke geopolitieke en humanitaire lessen zijn er te trekken uit de puinhoop in Afhanistan? Een blik naar het schaamtevolle heden, het moeizame verleden en de onzekere toekomst met Dick Berlijn, Mahbouba Seraj, Jonathan Powell en Kishore Mahbubani.
Wat is onze eigen verantwoordelijkheid voor het vergiftigde leefklimaat van de online samenleving? Filosoof Hans Schnitzler was al kritisch op Big Tech toen iedereen nog geloofde in de heilzame wonderen van Google en Facebook. Nu zelfs de grootste techno-optimisten moeten toegeven dat de macht van Silicon Valley gevaarlijk is voor onze maatschappij, is het tijd voor de volgende stap. Hoe gaan we de macht van Big Tech inperken? Met alleen strengere regels gaan we het niet redden: onze eigen digitale mentaliteit moet broodnodig veranderen.
In de Metaverse, de opvolger van internet, leven en werken we binnenkort in een digitaal land. Het lijkt iets voor nerds, maar we zitten er zonder het door te hebben misschien al middenin. Ondertussen worden al onze bewegingen in de cloud opgeslagen. Zal ons leven zich helemaal digitaal gaan afspelen? Wat betekent het straks om mens te zijn? Verliezen we het vertrouwen in ons eigen kunnen? Met o.a. de CEO van Gorillas, Kagan Sümer, medewerkers van dating-app Breeze, directeur van P-X Systems, J. Wynne, en schrijver van The Circle en The Every, Dave Eggers.
Non-fungible tokens, NFT's, zijn de nieuwe speeltjes van anonieme verzamelaars met veel virtueel geld. De digitale eigendomsbewijzen maken virtuele kunst verhandelbaar. Maar de match tussen cryptovaluta en mediakunst roept veel vragen op. Wordt hier een piramidespel gespeeld door de nieuwe rijken of is er eindelijk een bron van inkomsten voor webkunstenaars? En is de NFT-hype een bubble of een voorbode van veranderingen die veel verder gaan dan alleen de kunst? Met kunstenaars Krista Kim, Kenny Schachter, Simon Denny, Harm van den Dorpel, Don Diablo, Ralph Nauta/Studio Drift en investeerders Veritas Kami en Luiz Ramalho.
Nu de energietransitie op stoom komt, is iedereen koortsachtig op zoek naar het goud van de groene economie: lithium, ook in Europa. Want niemand wil meer afhankelijk zijn van autocratische landen of kartels. Wat gaat de energietransitie betekenen voor de geopolitieke verhoudingen? En is er voldoende lithium in de Europese bodem aanwezig om zelfvoorzienend te worden? Met o.a. Diederik Samsom, Meghan O'Sullivan, Thea Riofrancos, Zlatko Kokanovic, Alexander Palkovsky en Horst Kreuter.
Hoe vecht je succesvol tegen desinformatie en leugens? N.a.v. de Russische opmars in de Oekraïne opnieuw een bezoek aan de Elfen, een vrijwilligersleger van trollenbestrijders in Litouwen. In de Baltische staten zijn ze gewend aan informatieoorlog, ze worden al jaren bestookt met desinformatie vanuit Rusland. Litouwen loopt voorop in de strijd tegen desinformatie: hun leger heeft een controlroom die 24 uur per dag de media controleert op nepnieuws. Daarnaast is het land rijk aan trollenbestrijders, Elfen, die samenwerken met de fake news-jagers van Debunk.
Hoe ziet de wereld eruit als China straks dé economische wereldleider is en het zwaartepunt van de wereldeconomie verschuift naar de Indo-Pacific regio? Wat blijft er over van onze democratische en humanitaire waarden als China de dienst uitmaakt? Zal China een agressieve machtspolitiek gaan voeren, waarbij Taiwan aan de beurt is om te worden ingelijfd? Of zal China het belang van de wereldhandel en de wereldvrede voorop stellen? Een onderzoek naar de mogelijke toekomstscenario's voor dit nieuwe geopolitieke centrum. Met Kishore Mahbubani, Andy Xie, Fareed Zakaria, Shake, Howard Zhang en Maarten Schinkel.
In een wereld die in de ban is van het K-woord roept vrije geest Abel van Gijlswijk op geheel eigen wijze op tot anarchie, onder meer als zanger van punkband Hang Youth. Als een moderne alchemist probeert Van Gijlswijk chaos in de markt te zetten als alternatief voor het kapitalisme. In nummers van een minuut verwoordt hij de onvrede van iedereen die voelt dat er ergens iets niet klopt. Geïnspireerd door de ideeën van de Sloveense filosoof Slavoj Žižek en de overleden Britse schrijver Mark Fisher, auteur van Capitalist Realism, werkt hij nu aan een radicaal theaterstuk waarin hij zijn aanval op 'het kapitalistische gelul' onderbouwt.
Hoe overleven idealen in tijden van diepe crisis? Door de oorlog in Oekraïne heeft de strijd voor vrijheid en democratie overal ter wereld nieuwe betekenis gekregen. Dicht bij huis, in Polen, nemen vier jonge activisten die de crisis aan den lijve ondervinden, iedere dag opnieuw de handschoen op. Wat betekent vrijheid voor de Wit-Russische Jana Shostak, de Oekraïense Daria Kaleniuk, de Russische Aleksandr Konovalov en de Poolse Janek Spiewak? Voor deze activisten geldt dat hun wens om zich uit te spreken tegen onrecht verder gaat dan hun weerzin tegen de autoritaire regimes in eigen land alleen: verzet zit bij ieder van hen in de genen.
Vrijwel dagelijks worden we geconfronteerd met stijgende prijzen en lange levertijden, op elektrische auto's, badkamertegels en zonnebloemolie. Allemaal spullen die tot voor kort probleemloos in complexe internationale aanvoerlijnen werden geproduceerd en vervoerd. De laatste jaren lijken er steeds vaker problemen te ontstaan: van een gebrek aan mondkapjes tot de afhankelijkheid van Russisch gas: Europa's afhankelijkheid van wereldwijde goederenstromen bleek al meerdere keren gevaarlijk. Zijn de verstoringen tijdelijk of is ons model van internationale handel en de manier waarop we onze goederen maken toe aan een grondige hervorming?
Wat is de schoonste en slimste manier van vervoeren in de toekomst, als je écht alles meerekent? Toekomstdenkers van de TU Eindhoven Maarten Steinbuch en Carlo van de Weijer nemen innovaties onder de loep die mobiliteit duurzaam en toekomstbestendig kunnen maken. Uiteraard is elektrificatie de rode lijn in de huidige transitie van álle vormen van mobiliteit, van fiets tot vliegtuig. Maar wat kan de technologie van morgen nú al verbeteren aan onze mobiliteit? Welke rol spelen planning, afstand en infrastructuur? En wat is de maatschappelijke impact van verplaatsingen?
Hoe ziet de toekomst van de journalistiek eruit? In veel landen staat de onafhankelijke journalistiek onder druk. Toch tonen veel journalisten zich strijdvaardig. Ze gebruiken data mining en hackersmethoden of zetten nieuwe netwerken en internationale samenwerkingen op. Hoe zullen de journalisten van de toekomst omgaan met dictators en kan nieuwe technologie hen daarbij helpen? Mediawetenschapper Mark Deuze geeft aan de hand van zijn beeldarchief een blik op de oorlog, die niet alleen op het slagveld maar ook in de media wordt uitgevochten. Met de Nederlands-Oekraïense Victoria Koblenko en de Russische politiek commentator Mikhail Fishman.
In Brabant staat een van 's werelds grootste aanjagers van technologische vooruitgang: ASML. Het levert machines die chips maken op een schaal van maar enkele nanometers. En de wereld schreeuwt om chips. VPRO Tegenlicht kreeg toegang tot het reilen en zeilen bij het high-tech bedrijf.
Christiaan Triebert en zijn zoektocht naar de waarheid. Kan een nieuwe manier van onderzoek doen het vertrouwen in de journalistiek herstellen? De jonge Nederlandse New York Times-journalist Christiaan Triebert gelooft van wel. Hij maakte naam bij onderzoekscollectief Bellingcat en is een specialist in OSINT, Open Source Intelligence, een vorm van journalistiek die gebruik maakt van informatie en bewijsvoering uit openbare bronnen, vaak van internet geplukt dus.
Zoektocht naar denkers en doeners die niet wegduiken voor de grijze golf van morgen, die alternatieve woonvormen bedenken en onderzoeken hoe technologie mensen kan helpen langer zelfstandig te wonen. Als we zo doorgaan is in 2040 een derde van de bevolking grijs, zorgbehoevend en op zoek naar een passende woonvorm. De huidige generatie ouderen zal zich niet laten wegstoppen in grote centra aan de rand van de stad. Overal in het land worden kant-en-klare mantelzorgwoningen in tuinen getakeld als alternatief voor het oude bejaardenhuis en ontstaan alternatieven voor hoe we beter en langer thuis kunnen wonen.
De zon levert in één uur evenveel energie als de hele mensheid in een jaar verbruikt. Waarom óógsten we die dan niet? Ontwerper/kunstenaar Marjan van Aubel pleit voor een 'solar democracy'. De zon is immers van iedereen, dus laten we lampen ontwerpen en produceren die op zon werken, kleding en ramen maken die zonne-energie oogsten en een heuse 'zonnebeweging' beginnen. Op reis naar een zonnige toekomst.
Het kleine Nederland is na de VS de grootste voedselexporteur ter wereld. Fotograaf/documentairemaker Kadir van Lohuizen laat zien wat de belangrijke rol van Nederland in het wereldwijde voedselsysteem is. Waar komt ons voedsel vandaan? Hoe wordt het geproduceerd? Waar brengen we het naartoe? En welke rol speelt Nederland in dit systeem? De wereldwijde voedselproductie is verantwoordelijk voor ten minste 25% van alle uitstoot van broeikasgassen. Hierdoor komt de voedselvoorziening steeds meer onder druk te staan.
